ДЕТСКИ ГЛАСОВИ!Кога од урнатините се слуша плачот на најмалите, сите застануваат како статуи, а спасувачите почнуваат!

Спасувачите неуморно работат на врвот на тој куп, изгледаат како мравки на некаков рид, додека камионите веќе го одземаат прегледаниот шут

Детските гласови доаѓаат од длабочините на урнатините. Кога ќе ги слушнат, спасувачите наредуваат целото маало да биде тивко. Булдожерите, крановите и целата тешка механизација престануваат да работат, сите автомобили ги гасат моторите, а стотици луѓе кои ја следат работата на спасувачите, главно членови на семејствата или соседите на затрупаните несреќници, смрзнуваат на своето место и молчат неколку минути. Само повремено низ очите тече континуиран млаз солзи, само повремено воздишка ја прекинува застрашувачката тишина. Куп од стотици тони шут ги покри нивните најблиски.

Молитва кон Алах

Во првите денови, сцената се повторуваше по педесет пати на ден. Гласовите од длабочините на карстот јасно се слушаа, а потоа тие станаа потивки, за неколку дена да се замолчат. Еден маж успеал да упати пропуштен повик до семејството.

Три деца и тројца возрасни успеале преку мобилен телефон да пријават дека се живи, во воздушна дупка некаде на дното на бескрајно тешката кула отпад што до пред некој ден им била дом, а сега имаат гроб во кој се закопани живи, во кои брзо им истекува воздухот.

Спасувачите неуморно работат на врвот на тој куп, изгледаат како мравки на некаков рид, додека камионите веќе го одземаат прегледаниот шут. Одеднаш, сите застанаа на врвот на страшната толпа и се слушна молитва до Алах. Пронајдоа мртов пријател, син, сестра, мајка… За кратко време се направи мрачен синџир: го спуштија телото. Го однесоа покрај мене, со пукање, до Брзата помош. Не помина ни половина час, повторно се слушна молитвата. Пронајдена е уште една жртва…

При прегледот на остатоците, спасувачите наидуваат на многу лични предмети од поранешните животи на семејствата на жртвите. Фото-албуми, играчки, облека и обувки, книги… Сè што изгледа целосно и вреди да се зачува, се пакува во кофи и се носи на посебна чистинка. Таму, десетици луѓе гледаат ставка по ставка барајќи нешто свое. Личните документи се особено важни бидејќи спасувачите ги користат за да утврдат кој е исчезнат, кој сè уште може да биде жив или мртов под страшните купишта бетон, стакло и пластика.

Очи во солзи

Видов жена со блескави образи како држи женска играчка во рацете. И пријдов и ја прашав: „Дали е тоа од вашата ќерка? Тоа е она што го најдовте овде? Како е твоето семејство?“ Црвените образи веднаш станаа покриени со солзи. „Ќерка ми… оваа играчка… само тоа остана од неа“, ме погледна со очи исполнети со примарна болка, а потоа го тргна погледот и исчезна некаде меѓу урнатините.

На една од урнатините ми кажаа дека од длабочините се слуша глас на мало девојче кое вика. На секои петнаесет минути целото маало молчеше додека спасувачите се обидуваа да лоцираат од каде точно доаѓа тој слаб глас, кој понекогаш го слушаа јасно, како да е до нив, а понекогаш толку слабо што им се чинеше дека беше на дното на неискажливо длабок бунар.

Ова се повторуваше бескрајно во текот на шесте часа што ги чекав со нив и го чекав нејзиниот глас. Три дена се обидувале да ископаат тунел до него, но безуспешно. Третиот ден дојдов на истото место за да дознаам вести. Кога ме видоа обезбедувањето, ми рекоа: „Не доближувај повеќе, застани овде, точно на половина пат меѓу овие две згради, кои ги делат можеби сто метри“. Тоа е опасно. Темелите им се испукани. Очекуваме во секој момент да падне. Ако нè слушнеш како викаме или сирена како плаче, бегај колку што ќе те носат нозете…“ Ги погледнав облакодерите високи најмалку петнаесет ката. Каде да бегам ако почнат да паѓаат тие чудовишта, а јас сум длабоко во нивната сенка…

„Останете овде уште половина час, па ќе ги евакуираме новинарите“, додаде тој, но не сакав да чекам. Помеѓу тие две згради, спасувачите неуморно продолжиле да копаат тунел кон девојчето, ризикувајќи ги своите животи.

Брзо се засолнив преку улицата, во сенката на жолт пасијанс. Потоа забележав длабоки пукнатини насекаде, кои се протегаа од темелот до половина од зградата. Па и овој ќе падне, сфатив за миг и не сакајќи да го чекам неизбежното, со брз чекор се оддалечив.

Длабоки пукнатини

Турските градови сега не само што се полни со урнатини. Има уште повеќе згради кои не паднале, но се толку оштетени што многу од нив може да бидат разнесени од силниот ветер. А тоа се пасијанс, често слични по висина на нашите во Нов Белград… Цели улици се полни со згради кои само го чекаат моментот кога гравитацијата ќе завладее. Затоа мештаните дополнително се плашат од нови земјотреси кои се извесни. Затоа што сега и благ земјотрес може да им урне на главите стотици потресени и оштетени солитери.

Турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган ја посети загрозената област и нареди сите расположливи ресурси да бидат насочени кон таквите области. И јас бев сведок на ова: ми се чини дека за еден час возење по автопатот од Адана до Анкара видов повеќе од илјада камиони кои брзаат да им помогнат на настраданите. Има секојдневни потреби, облека, храна, шатори, има тешка механизација за копање по урнатините. Но, извесно е и дека организацијата на испраќање толкава помош ќе биде голем кошмар, кој се уште ја чека Турција.

Многумина деновиве ја критикуваа Турција за бавниот одговор на несреќата. Самиот турски претседател призна дека на почетокот имало грешки. Некои критикуваат од топли фотелји, а други од руинирани куќи. Удобните критичари честопати се политички бесни, а несреќните се огорчени од болка. Ми се чини дека треба да се биде многу внимателен со критиките. Никој не можеше да предвиди дека илјадници згради ќе бидат срамнети со земја во секунда, дека цели градови ќе се претворат во прав и пепел, под кои ќе бидат закопани десетици илјади луѓе. Која земја би била подготвена за тоа?

Зачуден сум што Турција веднаш упати повик за помош до сите земји во светот, дури и до своите политички непријатели. Така израелскиот тим спасил дете од урнатините и направил вистински подвизи, а слушам дека била присутна и спасувачката екипа од Грција со која се чинела дека Турција е на работ на војна и тоа точно пред земјотресот. Ова покажува колку постоела свест дека човечкиот живот е најголема вредност и дека и најмалата можност да се помогне на еден човек мора да биде над дневно-политичките поделби.

Судири со полицијата

Луѓето во прифатните кампови се разбирливо нервозни. Бев сведок и на судирите на мештаните со полицијата и спасувачите бидејќи веќе не им дозволуваат сами да копаат и да се обидуваат да ги најдат своите најблиски под страшно големите купишта урнатини. Најлошото чувство е беспомошноста, а токму тоа го чувствуваат илјадници луѓе додека од страна гледаат како спасувачите копаат, бараат знаци на живот. Но, нема паника. Луѓето меѓусебно си помагаат до крај, а нивната љубезност и гостопримство во најтешките времиња навистина нема граници.

Додека гладен, после цел ден на урнатините, купував сендвич, сретнав турски спортски новинар.

„Кога го почувствувавме земјотресот, јас и моето семејство истрчавме од зградата со сите соседи. Следниот ден се вратија соседите да земат некои работи, се плашевме повторно да влеземе во зградата. Следуваше уште еден земјотрес и целата зграда стана куп урнатини… Моите соседи беа закопани, сите загинаа. Моето семејство е живо, фала богу. Спиеме во кола. За некој ден ќе се упатиме кон Анталија, кај моите роднини…“, ми рече накратко додека плаќаше нешто што го купи, плаќајќи го и мојот сендвич.

„Добре дојдовте во Турција, да бидете добро“, ми рече додека јас изненадена бурно реагирав и инсистирав да платам и себе и нему… Не, не доаѓаше предвид. Во неговите очи видов гордост, добрина, желба да покаже дека Турците се гостопримливи и дека нема да го изгубат тој квалитет ниту во најтешките моменти. Не сакав да го повредам со дополнително отфрлање.

Кога бев во кампот, луѓето кои изгубија се не ми дозволуваа да бидам гладен, постојано инсистираа да споделат со мене што добиле од Црвената полумесечина. Избегнував, се срамев, но понекогаш прифаќав, сфаќајќи дека тоа е нивен начин да ми покажат дека ме сметаат за свој, дека сите сме луѓе и дека мора да ги правиме и најмалите работи еден за друг, дури и во повеќето тешка ситуација. Дури и загрижено ме прашаа дали успеав да најдам сместување во овој хаос, ако не, можам да преноќам со нив, во некој од шаторите… Луѓе кои изгубиле се, на кои сиот имот сега им е мал шатор кој спие шест-седум луѓе, спремни се да поделат два квадрати под со потполно странец, ако му треба…

Денес Турција не е бескрајна несреќа, разурнати градови и смрт. Денес Турција е бескрајна милост, единство и добрина на секое битие.

* Авторот е патописец и основач на здружението Адлигат