Најголемите езера во светот драстично се намалуваат

Повеќе од половина од најголемите езера и акумулации во светот изгубиле значителни количества вода во последните три децении, според новата студија која во голема мера ги обвинува климатските промени и прекумерната употреба на вода.

Околу една четвртина од светската популација живее во област на езера што се сушат, според студијата на меѓународните научници објавена во четвртокот во списанието Science.

Езерата покриваат само околу 3% од планетата, но содржат речиси 90% од глобалната течна површинска слатка вода и се клучни извори на вода за пиење, наводнување и енергија и обезбедуваат витални живеалишта за животните и растенијата. Но, езерата се во неволја, пишува CNN. Нивото на водата во езерата варира поради природните климатски варијации на дожд и снег, но тие се исто така сè повеќе погодени од човечките активности.

Во целиот свет најважните езера бележат силен пад. Езерото Мид на реката Колорадо во југозападниот дел на САД драматично се повлече поради мегасушата и повеќедецениската прекумерна употреба. Каспиското Езеро (познато и како Касписко Море, бидејќи има солена вода) меѓу Азија и Европа – најголемото копнено водно тело во светот – долго време се намалува поради климатските промени и користењето на водата.

Падот на нивото на водата на многу езера е добро документиран, но обемот на промените и причините зад нив се помалку темелно испитани, рече Фангфанг Јао, водечки автор на студијата и научник од Кооперативниот институт за истражување и наука за животната средина на Универзитетот во Колорадо Болдер.

Истражувачите користеле сателитски мерења на речиси 2.000 од најголемите езера и акумулации во светот, кои заедно претставуваат 95% од вкупното езерско снабдување со вода на Земјата. Со испитување на повеќе од 250.000 сателитски снимки од 1992 до 2020 година, заедно со климатските модели, тие успеаја да ја реконструираат историјата на езерото од децении наназад.

Климатските промени и човечките активности

Резултатите беа запрепастувачки, велат авторите на студијата. Тие откриле дека 53% од езерата и акумулациите изгубиле значителни количини вода, со нето пад од околу 22 милијарди метрички тони годишно – што е еквивалентно на обемот на 17 езера Мид.

Повеќе од половина од нето загубата на вода во природните езера може да се припише на човечките активности и климатските промени, покажа студијата. Загубите на акумулацијата на езерската вода се откриени насекаде, вклучувајќи ги влажните тропски предели и студениот Арктик.

„Ова сугерира дека трендовите на сушење во светот се пообемни отколку што се мислеше“, рече Јао.

Различни фактори влијаеле на различни езера. Неодржливата потрошувачка на вода е главната причина за намалувањето на Аралското Море во Узбекистан и Солтонското Море во Калифорнија, додека промените во врнежите и истекувањето доведоа до опаѓање на Големото Солено Езеро. На Арктикот, езерата се намалуваат поради комбинација на промени во температурата, врнежите, испарувањето и истекувањето.

„Многу од влијанијата на луѓето и климатските промени врз загубата на вода во езерата досега беа непознати, како што е пресушувањето на езерото Гуд-е-Зарех во Авганистан и езерото Мар Чикита во Аргентина“, изјави Јао за CNN.

Климатските промени може да имаат голем број влијанија врз езерата. Најочигледно, рече Јао, е зголемувањето на испарувањето. Како што се намалуваат езерата, тоа може да придонесе и за сушење на околниот слив, покажа студијата, зголемувајќи го испарувањето и забрзувајќи го нивниот пад.

За езерата во постудените делови на светот, зимското испарување е сè поголем проблем бидејќи повисоките температури го топат мразот што вообичаено ги покрива, оставајќи ја водата изложена на атмосферата. Овие промени може да имаат каскадни ефекти, вклучително и намалување на квалитетот на водата, зголемување на токсичните цути на алги и исчезнување на водниот живот.

„Важен аспект што често не се препознава е деградацијата на квалитетот на езерската вода поради потоплата клима, што го оптоварува снабдувањето со вода за заедниците кои се потпираат на нив“, рече Јао.

Не се намалуваат сите езера

Што се однесува до резервоарите, студијата покажа дека седиментацијата е најголемиот фактор за нивното опаѓање, при што седиментот влегува во водата и го намалува просторот. Тоа е тивка катастрофа, објасни Јао, што се случува со години и децении. Езерото Пауел, на пример – вториот по големина вештачки резервоар во САД – изгуби речиси 7% од својот капацитет за складирање поради насобран талог.

Седиментацијата може да биде под влијание на климатските промени. Шумските пожари, на пример, кои стануваат се поинтензивни како што се загрева светот, ги уништуваат шумите и ја дестабилизираат почвата, помагајќи да се зголеми протокот на седименти во езерата и акумулациите.

„Резултатот од седиментацијата е тоа што резервоарите прифаќаат помалку вода, што ги прави помалку сигурни за снабдување со слатка вода и хидроелектрична енергија, особено во САД, со оглед на тоа што резервоарите се прилично стари“, рече Јао.

Не се намалуваат сите езера; околу една третина од падот на езерото беше неутрализиран со зголемувањето на други места, покажа студијата. Некои езера растат, а 24% од нив бележат значително зголемување на волуменот на водата. Тоа беа претежно езера во помалку населени региони, покажа студијата, како што се областите во северните рамнини на Северна Америка и на Тибетската висорамнина.

Со езерата мора правилно да се управува

Влијанијата на климатските промени се видливи на некои од овие езера бидејќи глечерите што се топат ги исполнуваат езерата, што претставува потенцијална опасност за луѓето што живеат низводно. Што се однесува до резервоарите, додека речиси две третини доживеаја значителна загуба на вода, севкупно имаше нето зголемување поради повеќе од 180 нови акумулации, покажа студијата.

Кетрин О’Рајли, професорка по геологија на Државниот универзитет во Илиноис, која не беше вклучена во студијата, рече дека новото истражување обезбедува корисен долгорочен збир на податоци што помага да се реши релативната важност на факторите кои го поттикнуваат падот на езерото.

„Оваа студија навистина го нагласува влијанието на климата на начини кои се блиски до нас – колку вода ни е достапна и кои се опциите за зголемување на складирањето вода. Малку е страшно да се види колку системи за слатководни води не се во можност да ја складираат истата количина на вода како и досега“, изјави О’Рајли за CNN.

Како што многу делови од светот стануваат потопли и суви, со езерата мора правилно да се управува. Во спротивно, климатските промени и човековите активности може да доведат до пресушување порано отколку што мислиме, истакнува Јао.