ПРЕД 68 ГОДИНИ произведено е првото “ФИЌО” a ова е приказна за легендата (ФОТО/ВИДЕО)

Во 1955 година, првиот модел излезе од производните линии на Застава

Направен по лиценца на италијанскиот Fiat, популарното Fićo (официјално Zastava 750) се произведуваше цели 68 години. Вкупниот “тираж” на фабриките во Крагуевац изнесуваше 923.487 примероци, со што Застава 750 стана најпопуларен автомобил на патиштата во поранешна Југославија.

Фиќо е меѓуградско возило. Ако не ви се верува, прашајте ги постарите: Одеа со Фиќото каде што денес се оди со авион, стои во рекламниот слоган на Застава. Навистина е така, затоа што оваа година „Фиќо“, најпопуларното југословенско возило, полни 68 години, па неговите современици долго го паметат. Првите 25 парчиња од овие мали автомобили, кои, слободно може да се каже, ги воведоа Југословените во светот на моторизацијата, беа склопени пред 68 години, односно во 1955 година во Крагуевац. Иако имаме работа со роденденското момче, да напоменеме дека Фиќо не е првото возило што е произведено во градот на Лепеница.

Збор или два за историјата

Сè започна и се одвиваше во поранешната топилница Крагуевац, основана во 1851 година. Потоа прерасна во Артилериска управа, а потоа во Воено-технички институт. Во пресрет на Втората светска војна, во 1940 година, на Воено-техничкиот институт беа склопени 250 камиони „шевролет“. За оваа работа во 1939 година е основано училиште, а право на запишување имале оние кои го завршиле одреден курс и го положиле магистерскиот испит.

По војната, автомобилите повторно почнале да се произведуваат во Крагуевац во 1953 година. Тогаш беа составени 162 џипови од марката Jeep Willys. Истата година, во јуни, Работничкиот совет на Институтот расправаше за започнување на трајно производство на возила.

FIAT пред Rover, Alfa Romeo,…

Наскоро беше објавен меѓународен тендер за да се избере најдобрата понуда за соработка од странство и најдоброто возило на кое потоа би се работело овде. Се пријавија Французите со Рено, Англичаните со Ровер и Остин, Австријците, американскиот џип и италијанските производители Алфа Ромео и ФИАТ. Секое возило мораше да го помине тестот – патување од 4.450 километри, од кои 1.680 километри беа исклучително тежок, планински терен. Намерно беа избрани речиси непроодни патишта и лошо време. На крајот од тестот најпозитивни поени собра FIAT со својот модел AR 51/55. По преговорите, на 12 август 1954 година, беше склучен договор за лиценца помеѓу Застава и ФИАТ.

Новата ѕвезда на програмата на FIAT беше претставена во март истата година на салонот за автомобили во Женева. Мал, економичен автомобил, доволно просторен за семејство со помали џебови и доволно елегантен за госпоѓа во скапа бунда која не може да се снајде во град со голема кола – Fiat 600.

Автомобилот е изграден по италијански стандарди, темпераментен за својата класа, наменета, наместо сè, на купувачот со скромен буџет. Благодарение на споменатиот договор меѓу Застава и ФИАТ, тој хит пристигна овде истата година кога се роди. Иако Fiat 600 беше испишан на задната хауба со години, производствените работници брзо го преименуваа во Фиќо, а тоа име остана до ден-денес.

Во таа прва година беа склопени 25 возила. Оттогаш до крајот на 1984 година, 902.347 парчиња фиќо, кој е најпопуларниот модел на Застава, излегоа од производната лента. „Фиќо“ почна да крстари по нашите патишта во 1955 година. Имаше време кога се патуваше со воз, со задолжителна закуска пржено пилешко. Додека морето беше уште далеку од нас, децата од градот одеа на лето кај баба им на село.

Подмладување на Фиќото

И Фиќо почна да се подмладува. Веќе во 1960 година, стариот мотор од 633 кубика беше заменет со нов и посилен 750. Потоа, една буква „Д“ беше додадена на ознаката 600. Четири години подоцна, Фиќо го доби своето сегашно официјално име – Zastava 750. Познатата врата се „преврте наопаку“ во 1968 година. Две години подоцна, FIAT престана да го произведува овој модел, иако дотогаш на купувачите им испорача два и пол милиони примероци. Фиќото продолжи да живее кај нас. Тој повеќе не беше престижен или недостижен, но сепак беше посакуван. Тој беше подложен на уште две технички интервенции и во 1975 година беше создаден 750 специјалниот, а во 1980 година Zastava 850. Дури и најмоќната верзија нема застрашувачки перформанси бидејќи Фиќо 850 може да развие само 125 km/h, а потребно е многу долго време да се забрза до 100 километри. 

Па и покрај тоа Фиќо имаше свои муштерии. Мал е, погоден за возење низ град, а по потреба може да се користи на пат. Многу е издржлив. А нашите луѓе го ставија во многу маки. Познато е дека се користел за влечење харва, како мешалка за бетон, за влечење товари потешки од него и дека на него имало закачено средство за чистење снег. Сето ова Фиќо стоички го поднесе. Пред 15 години, двајца пријатели авантуристи пристигнаа во Индија од Белград. Без ниту една грешка. Ова не е трик за публицитет – оваа компанија не беше поддржана од фабриката.

Во меѓувреме, други модели го потиснаа од првото место на фабричките топ листи. Пред се “Стоеден”, кој за 14 години речиси го достигна по бројот на произведени парчиња. Југото исто така го потисна. Но, Фиќото е задоволно што повеќето Југословени научиле да го возат, кој со години беше единствениот домашен тркачки автомобил. Во текот на тие 30 години го извезуваа во Чешка, Франција, Данска, Белгија, Холандија, Еквадор. Го склопуваа Колумбијци, управувани од Чилеанци, Грци, Египќани, а од 1985 година од Турци.