Познатиот израелски историчар и филозоф Јувал Ноа Харари, кој ги напиша бестселерите „Сапиенс: Кратка историја на човештвото“ и „Хомо Деус: Кратка историја на утрешнината“, објави анализа во „Фајненшл тајмс“ во која објаснува зошто Украина ја добива војната и дека Русија веќе изгубила клучна битка.
На почетокот на анализата, тој наведува дека „спротивно на наративот што го промовира руската пропаганда, Украина досега ја добива војната“.
„Дури и американскиот претседател Доналд Трамп, кој му одржа лекција на украинскиот претседател Володимир Зеленски во февруари 2025 година дека мора да попушти на руските барања затоа што „немате билети“, оваа недела рече дека „Украина, со поддршка на Европската Унија, е во позиција да се бори и да победи“, потсети тој.
Тој наведува дека Украина изгледала беспомошно во 2014 година, кога Крим бил одземен од неа, и во 2022 година, кога започнала војната, и дека многу набљудувачи ширум светот очекувале дека Русија ќе го освои Киев и решително ќе ја победи украинската армија за неколку дена, но дека Украинците покажале подготвеност за борба.
„Зеленски одлучи да остане во Киев и да се бори, наводно велејќи им на Американците: „Ми треба муниција, а не транспорт“. Линијата на фронтот не се помести многу. Русите се обидуваат да создадат впечаток дека неумоливо напредуваат, но факт е дека од пролетта 2022 година не успеаја да освојат ниту една цел од поголемо стратешко значење, како што се градовите Киев, Харков или Херсон“, анализира Харари.
Големи руски загуби во споредба со незначителни добивки
Тој понатаму нагласува дека во 2025 година, по цена од околу 200.000 до 300.000 мртви и ранети војници, руската армија досега успеала да окупира само тесен дел од граничната зона, што, според неговите најдоверливи извори, е околу 0,6 проценти од вкупната територија на Украина.
„Со темпото со кое се движеа во 2025 година, теоретски на Русите ќе им требаат околу 100 години и десетици милиони жртви за да го освојат остатокот од Украина. Всушност, во август 2025 година, Русија контролираше помалку територија во Украина отколку во август 2022 година“, нагласува тој.
Тој рече дека таквата состојба на руската армија потсетува на Западниот фронт во Првата светска војна, кога генералите жртвуваа десетици илјади војници за да освојат неколку километри калливи урнатини.
„Патриотските весници честопати го криеја обемот на таквите глупости со печатење мапи кои наводно покажуваа голем напредок. Но, најважните информации на овие мапи беа нивните размери. Како што забележа историчарот Тоби Такер, весниците за Првата светска војна честопати користеа намерно голем размер што го правеше „напредокот“ површно импресивен, но секој проницлив читател можеше да види дека тој е незначителен. Во многу весници, точните географски детали директно се спротивставуваа на постојаното известување за „добивки“ и „напредок“. Истото е и со најновите руски напредоци, споредува Харари.
За Украина, тој истакнува дека има воена смисла тактички да се повлече и да ја зачува својата сила и животите на своите војници, а во исто време да им дозволи на Русите да се исцрпуваат со скапи напади за незначителни придобивки.
„Вистината е дека Украина успеа да се бори против Русија до застој. Како што неодамна напиша пензионираниот австралиски генерал-мајор Мик Рајан, тоа е како САД, повеќе од три години по инвазијата на Ирак во 2003 година, да успеале да окупираат само 20 проценти од земјата, а притоа претрпеле милион жртви. Дали некој би го сметал ова за американска победа?“, праша тој.
Руска субверзија на море и во воздух
Тој наведува дека украинското достигнување на море било подеднакво импресивно како и на копно.
„На 24 февруари 2022 година, руската Црноморска флота имаше целосна поморска супериорност, а Украина се чинеше дека нема средства да ѝ се спротивстави. Еден од најпознатите инциденти од тој ден се случи на Змискиот остров. Водечкиот брод на руската Црноморска флота, крстосувачот „Москва“, испрати радио порака до малиот гарнизон, во која се вели: „Јас сум руски воен брод. Ви предлагам да го положите оружјето и да се предадете за да избегнете крвопролевање и непотребни жртви“. Како одговор, гарнизонот испрати порака: „Руски воени бродови, одете си“, рече тој.
Потоа додава дека, иако Русите брзо го освоиле тој Змиски Остров, на крајот на јуни 2022 година, Украинците повторно го окупирале.
„Дотогаш, „Москва“ и бројни други руски бродови беа на дното на Црното Море. Преку иновативната употреба на ракети и беспилотни летала, Украинците успеаја да ја неутрализираат руската поморска супериорност, ја променија самата природа на поморското војување и го принудија она што остана од руската Црноморска флота да побара засолниште во безбедни пристаништа далеку од фронтот“, рече Харари.
Потоа тој објаснува како Русија не успеала во воздухот.
„Додека Израел во својата 12-дневна војна против Иран во јуни 2025 година ја презеде контролата врз иранското небо во рок од околу 36 часа без да изгуби ниту еден авион со екипаж, Русија досега не успеа да ја преземе контролата врз украинското небо. Руските воздухопловни сили претрпеа огромни загуби – не само во нападот на Украина врз руската стратешка бомбардерска флота во јуни. Русија одговори со потпирање на ракети со долг дострел и беспилотни летала за тероризирање. Украина се воздржа од одмазда и претежно избегнува да напаѓа цивилни цели во Русија, но украинските беспилотни летала покажаа значителна способност да погодат аеродроми и инфраструктура, особено рафинерии за нафта, стотици километри во Русија“, рече тој.
„Украина можеше да победи до крајот на 2022 година.“
Познатиот историчар нагласува дека Украинците сè постигнале сами, без никаква воена интервенција однадвор.
„Досега, единствената трета страна што директно интервенирала во војната е Северна Кореја, која испратила повеќе од 10.000 војници да се борат за Русија. Земјите од НАТО ѝ дадоа на Украина огромна поддршка во оружје и други ресурси, но ниту една војска на НАТО не била формално вклучена во вистинските борби. Исто така, треба да се напомене дека пред 24 февруари 2022 година и долго потоа, земјите од НАТО одбиваа да ја снабдуваат Украина со многу видови пософистицирано тешко оружје и ја ограничија неговата употреба на други. Некои од овие ограничувања сè уште се на сила“, рече тој.
Харари верува дека Украина можеше да победи до крајот на 2022 година доколку добиеше соодветна воена помош.
„Како резултат на тоа, во 2022 година, Украинците извојуваа победи во Киев, Харков и Херсон само со ограничено оружје. Доколку добија целосна поддршка од самиот почеток, можеа да ја добијат војната до крајот на 2022 година или летото 2023 година, пред Русија да може да ја обнови својата армија и воена економија“, вели тој.
Тој исто така вели дека дури и денес најслабата алка во одбраната на Украина лежи „во умовите на нејзините западни пријатели“.
Харари верува дека тие глави сега ги експлоатира Русија, пренасочувајќи го вниманието на медиумите кон Американците и Европејците.
„Бидејќи Русија не успеа да добие воздушна и поморска супериорност или да ја пробие украинската одбрана на копно, руската стратегија се стреми да ги заобиколи украинските позиции со напаѓање на волјата на Американците и Европејците“, рече тој.
Тој нагласува дека Русите се надеваат дека Американците и Европејците ќе ја изгубат храброста, ќе ја повлечат поддршката од Украина и ќе ја принудат да се предаде ако успеат да ја шират својата пропаганда дека руската победа е неизбежна.
„Подлегнувањето на оваа пропаганда ќе биде катастрофа не само за Украина, туку и за земјите-членки на НАТО, кои би изгубиле голем дел од својот кредибилитет, како и најдобрата одбрана од растечките руски закани“, рече тој.
Тој се осврна на неодамнешните упади на руски беспилотни летала во земјите од НАТО, нагласувајќи дека тоа ја изнесе на површина силата на украинските војници и нивното големо значење за Европа.
„Додека Русија продолжува да ја проширува својата воена и воена економија, Европа се бори да се вооружи, но во меѓувреме најголемата и најискусната борбена сила што стои помеѓу руската војска и Варшава, Берлин или Париз е украинската војска. Полската, германската и француската армија имаат по околу 200.000 војници, од кои повеќето никогаш не биле во борба. Украинската армија, пак, има приближно еден милион војници, од кои повеќето се искусни ветерани. По две недели упади на руски авиони во Естонија и руски беспилотни летала над Полска и Романија, Европејците треба да го земат предвид фактот дека ако Русија утре ја нападне Европа, а САД одлучат да не се вмешаат, американската војска исто така има многу да научи од искуството на Украина на бојното поле и најсовремената индустрија за оружје. Иновациите и изобилството на податоци на Украина ја прават светски лидер во последно време – тој повеќе ја поддржува Украина. Тој сака да ги поддржува победниците“, напиша Харари.
Путин не успеа да докаже дека украинската нација не постои
Историчарот нагласува дека, иако не е можно да се предвиди што ќе се случи, веќе може да се каже дека Путин не успеал да ја постигне својата главна воена цел.
„Невозможно е да се каже како ќе се развива војната, бидејќи зависи од идните одлуки. Но, во еден клучен аспект, украинската победа е веќе одлучувачка и неповратна. Војната е продолжение на политиката со други средства. Војната не ја добива страната што освојува повеќе земја, уништува повеќе градови или убива повеќе луѓе. Војната ја добива страната што ги постигнува своите политички цели. А во Украина веќе е јасно дека Путин не успеал да ја постигне својата главна воена цел – уништување на украинската нација“, рече Харари.
Тој потсети дека Путин во многу свои говори и есеи тврдел дека Украина никогаш не била вистинска нација.
„Ова, на пример, беше главната порака на неговиот долг есеј насловен како „За историското единство на Русите и Украинците“, кој го објави во јули 2021 година. Според Путин, Украина била лажен ентитет, охрабрен од странски сили како тактика за ослабување на Русија. Путин ја започна војната за да му докаже на светот дека украинската нација не постои, дека Украинците се всушност Руси и дека, доколку се даде најмала шанса, Украинците со задоволство би биле апсорбирани во Мајка Русија“, објаснува Харари.
Но, Путин само успеа да докаже дека греши со војната.
„Никој не знае уште колку луѓе ќе умрат поради заблудите и амбициите на Путин, но едно нешто што му е јасно на целиот свет е дека Украина е многу реална нација и милиони Украинци се подготвени да се борат со сите сили за да останат независни од Русија. Нациите не се направени од грутки земја или капки крв. Тие се направени од приказни, слики и сеќавања во умовите на луѓето. Без оглед на тоа како ќе се одвива војната во наредните месеци, сеќавањето на руската инвазија, руските злосторства и украинските жртви ќе продолжи да го одржува украинскиот патриотизам за генерациите што доаѓаат“, заклучи Харари во анализа за „Фајненшл тајмс“.