Секој од нас барем еднаш во животот прашал што се случува кога ќе умреме? Низ историјата на човештвото, многу научници го посветија својот живот на обидот да одговорат на ова прашање – многу тези, без конкретни докази.
Џејмс Л. Хеленбек е американски доктор и професор на Универзитетот Стенфорд, кој наместо да се обидува да одговори на прашањето што се случува после смртта, поминал години проучувајќи што се случува во човечкото тело непосредно пред смртта, во тие кратки моменти пред и за време на нашите последна вдишувања. Во своето истражување успеал да ја одреди точната секвенца на исклучување на нашите сетила, кои ги објавил во неколку книги, а за кои добил повеќе признанија и награди од областа на медицината. Неговата најпозната книга е „Перспективи за палијативна нега“, пишува Standard.edu.
Токму во оваа книга Хеленбек зборува за важноста на негата и грижата пред смртта, како и за неопходноста од квалитетот на тоа време за сите пациенти – тој тврди дека лекарите мора да разберат сè за тој краток временски период пред смртта, пред се редоследот на исклучување на сетилата кај нивните пациенти.
Првото чувство што го губиме, како што објаснува Хеленбек, е глад или апетит. Тој објаснува дека, од физиолошка гледна точка, телото е свесно во тие моменти дека повеќе не може да ги обработува хранливите материи од храната и дека во иднина нема да му бидат потребни – секако има и психолошка страна кога сме свесни дека повеќе не ни треба храна.
Набргу потоа, човекот повеќе нема да чувствува потреба за вода – ќе го изгуби чувството на жед. Иако во тие моменти лекарите, но и нашите најблиски, често ни нудат вода како утеха, таа во тој момент нема никаква цел. Работата на водата е да го одржува нашето тело да работи како што треба, а во тие моменти телото успорува и престанува да функционира.
Кога некој е блиску до смртта, често не може повеќе да зборува, но за многумина тоа не е физички проблем. Од медицинска гледна точка, луѓето имаат способност да зборуваат во тие моменти. Меѓутоа, мозокот престанува да ги испраќа сигналите потребни за да се зборува гласно, а Хеленбек верува дека тоа е форма на празнење преку прекин на комуникацијата со живите. Потоа, по одредено време откако ќе ја изгубиме способноста или желбата да зборуваме гласно, нашиот вид постепено се влошува. На почетокот, сè ни станува поматно, а многумина потоа почнуваат да гледаат само слаба светлина.
Покрај тоа што го губат видот, многу луѓе на умирање пред да умрат гледаат нешто сосема поинакво од она што е пред нив. Ова искуство е различно за речиси секого. Некои гледаат живописни халуцинации, некои гледаат блиски кои поминале пред нив како чекаат со раширени раце, а некои само шарени бои ги влечат напред. Набргу по исчезнувањето на нивниот вид, полека исчезнува и нивното сетило за допир. Тоа значи дека нивните раце повеќе не ги чувствуваат рацете на нивните најблиски како цврсто ги држат. Во тој момент мозокот престанува да испраќа сигнали до рацете за во тој момент да немаме сензација. Тоа не значи дека немаме потреба да држиме нечија рака пред смртта, бидејќи тој допир не е само физички, туку и психолошки – сепак му пружа утеха на саканата личност.
За оние кои не го изгубиле слухот во текот на животот, сетилото за слух останува последно. Дури и ако некое лице ги изгуби сите горенаведени сетила, голема е веројатноста дека сепак ќе го има сетилото за слух. Невозможно е да се каже зошто слушањето доаѓа по сите други, но некои велат дека тоа е така за луѓето да можат да кажат последен убав збор или да пеат песна пред да го напуштат светот.
Иако постојат препознатливи фази на прогресија до смрт, начинот на кој се доживува смртта може да варира од личност до личност. Медицинската поддршка може да го направи искуството на смртта помалку застрашувачко – природен заклучок што доаѓа до сите нас еден ден. За многумина кои умираат постепено, постои конечен, брз пад што се случува во последните неколку дена од животот. Оваа фаза е позната како „активно умирање“.
Повеќето луѓе кои полека умираат немаат многу енергија во текот на денот и поминуваат многу време во спиење. Спиењето обично ни ја враќа енергијата, но не и за луѓето што умираат. Спиењето постепено се намалува додека телото полека се исклучува. Бидејќи луѓето што умираат постојано се одмараат, тие едвај се будни. Она што ни изгледа како сон всушност не е сон, туку паѓа во несвест за подлабоки и подлабоки периоди. Кога се будни, луѓето блиску до смрт известуваат дека спиеле мирно без да се чувствуваат несвесни.
Истражувањата покажаа дека луѓето блиску до смрт реагираат на звуците во собата, дури и ако се во несвест. Сепак, не знаеме колку добро можат да разберат музика или гласови. „Верувам дека ако вашиот мозок е навистина во коматозна ситуација или не реагирате, дека вашата перцепција – како се чувствувате за работите – исто така може значително да се намали“, вели Дејвид Хуи, онколог и експерт кој ги истражува знаците на приближување. смрт. За многу луѓе кои умираат, мозокот го прави истото како и телото, со тоа што почнува да ги жртвува областите помалку критични за опстанок, вели Дејвид Ховда, директор на Центарот за истражување на мозочни повреди на UCLA.
Мозокот почнува да се менува и да умира, различни делови се возбудуваат, а еден од деловите што се возбудува е визуелниот систем и таму луѓето почнуваат да гледаат светла – вели Ховда. Друг знак за процесот на умирање е дека дишењето на несвесното лице следи автоматски обрасци создадени од респираторниот центар во мозокот. Ова се случува затоа што тие не се свесни за устата и грлото, често тешко дишат низ задниот дел на грлото без видливи пречки.
Дишењето постепено се движи од длабоко кон плитко и од брзо кон бавно во повторливи циклуси, дишењето на крајот ќе се забави и ќе стане многу плитко кон крајот. На крајот, ќе има пауза во циклусот, по што ќе следи последен здив. Неколку минути подоцна, срцето ќе престане да чука бидејќи му снемува кислород.