„Отворањето на Сена за капачите во центарот на Париз веројатно ќе предизвика бран слични промени низ светот“
Многумина ја сметаат за најромантичната река на светот, Сена е исто така миризлива, матна и – по бурната сабота навечер – преполна. При обилни дождови, од 40 канализации на асфалтираните речни брегови блика нечиста вода.
Од 1923 година, париската Сена е претежно забранета за пливачи. Омилена тема за уметниците, писателите и сликарите, реката беше прекумерно загадена за луѓето и рибите речиси цел век. Но, градските власти на Париз започнаа скапа и сложена операција за чистење за да ја вратат реката на граѓаните за уживање по Олимпијадата во Париз во 2024 година, објави неодамна Гласот на Америка. Имено, предвидено е дел од олимписките натпревари во пливање и триатлон да се одржуваат во речни води.
Отворањето на Сена за капачите во центарот на Париз најверојатно ќе предизвика бран слични промени ширум светот, бидејќи многу градови гледаат кон Париз, вели Дан Анџелеску, научник кој го следи квалитетот на водата на реките во Париз.
Церемонија на отворање на Олимписките игри покрај брегот на реката
За прв пат свеченото отворање на Олимписките игри нема да се одржи на стадионот, туку покрај брегот на реката. Приближувањето на Олимписките игри го забрза чистењето кое трае со години. Олимпискиот закон од 2018 година им даде на чамците во Сена две години да се поврзат со парискиот канализациски систем. На куќите возводно од Париз им е забрането да го празнат својот отпад директно во реката. Се подобруваат пречистителни станици на Сена и Марна, една од притоките на Сена. Квалитетот на водата веќе се подобрува, пренесува АП. Рибите се вратија: до неодамна, само два или три вида можеа да преживеат во нечиста вода.
Градските власти велат дека примероците од водата земени секој ден во јули и август во делот на реката каде што ќе се натпреваруваат олимпијците и параолимпијците покажале дека квалитетот е „добар“. Пливањето ќе започне кај мостот Александар III на Сена. Први ќе бидат натпреварувачите во триатлон. Мажите ќе се тркаат на 30 јули, а жените следниот ден. Потоа на 8 и 9 август е натпреварот на маратонски пливачи, а на 1 и 2 септември на паратриатисти. „Ние ќе бидеме тестери. Се надевам дека нема да се разболиме“, вели францускиот атлетичар Тибо Ригодо. По спортистите во 2024 година, реката треба да биде отворена за сите во летото 2025. Планот е наскоро да се отворат 23 базени во поширокиот регион на Сена и нејзината притока Марна. Градските власти најавија дека ја испитуваат можноста за отворање пет базени во самиот Париз. Двајца треба да бидат во срцето на градот, пишува Блумберг.
Огромен потфат
Зафатот не е лесен: во 2017 година, градот отвори базен во каналот Сен Мартин, кој се влева во Сена, но мораше да го затвори речиси веднаш поради бактерии. Но, тоа не значи дека сите напори за намалување на загадувањето останаа без резултати: бројот на видови риби во реката веќе се зголеми од само три во 1990-тите на 34 денес.
Во 1923 година, градските власти го забранија пливањето во Сена, но капачите ја кршат забраната со децении. Меѓутоа, како што градот растел и реката станувала сè позагадена, ова било напуштено во последните децении на 20 век. Капачите беа одложени поради високите нивоа на бактерии и ризикот од заразување со потенцијално смртоносната лептоспироза од урината на стаорци. Но, тоа сега е минато, велат градските власти. Минатогодишното тестирање на планираните олимписки локации во истите летни денови кога ќе се одржат Игрите докажа дека квалитетот на водата е безбеден за пливање во 91 отсто од времето.
Чистењето на реката има висока цена, според Блумберг. Париз инвестира 1,4 милијарди евра во голем нов одвод на бури со капацитет до 30 олимписки базени. Тој понуди до 6.000 евра на луѓето кои живеат на 170 чамци вкотвени низводно долж Сена за да се поврзат со канализациониот систем. 23.000 куќи во парискиот регион ќе бидат приклучени на канализациониот систем, чија отпадна вода моментално оди директно во речниот систем. Тие, исто така, започнаа програма за садење дрвја низ градот, која ќе и овозможи на почвата да апсорбира повеќе дожд. Ова не само што ќе го спречи истекувањето на атмосферските води, туку ќе придонесе за севкупната отпорност на Париз со намалување на загадувањето и ублажување на топлотните бранови.
Отворањето на Сена за летни веселби може да има позитивен ефект врз понатамошната клима и еколошка акција, покажувајќи им на луѓето дека почиста, позелена иднина може да донесе нови простори за релаксација и уживање, пишува Блумберг.
Голем потфат
Њујорк Тајмс објави голем текст за заживувањето на реката во Париз. Со години работниците ширум поголемиот Париз поставуваат илјадници нови подземни цевки, резервоари и пумпи дизајнирани да спречат штетни бактерии да навлезат во Сена, особено за време на бури. Ако успеат, ќе се погрижат реката да биде доволно чиста за олимпијците, а подоцна и граѓаните да пливаат во неа.
„Дали имаме 100 проценти гаранција? Одговорот е не“, вели Пјер Рабадан, заменик-градоначалникот кој ги предводи олимписките планови на градот. „Ако непрекинато врне дожд една недела пред трките, знаеме дека квалитетот на водата – дури и со целата работа што е завршена – веројатно нема да биде одлична. Поранешниот репрезентативен рагбист е задолжен за градските олимписки подготовки и чистењето на Сена. Но, нема да има алтернатива: ако навистина врне толку долго, трките ќе се одложат, организаторите ќе почекаат неколку дена, ќе го тестираат квалитетот на водата и ќе се обидат повторно.
Со индустријализацијата, реката стануваше сè позагадена со отпадни води и индустриски отпад, една студија во 1990-тите ја идентификуваше Сена додека тече низ Париз како една од реките со највисоки нивоа на метали во светот. Во 1990 година, Жак Ширак, поранешниот градоначалник на Париз, а подоцна и францускиот претседател, вети дека за три години ќе плива во Сена пред сведоци за да докаже дека е чиста. Но, тоа никогаш не се случи. Жан Мари Мушел, хидролог и професор на Универзитетот во Сорбона, кој ја проучува Сена три децении, вели дека за капење во Сена не се разговарало пред 2020 година, иако дотогаш многу е направено преку модернизацијата на пречистителни станици. Олимпијадата му донесе на градот 1,4 милијарди евра за спроведување на планот. Целта е да се задржат нивоата на две бактерии – E. coli и цревни ентерококи – под стандардите на европската директива за капење. Олимписките стандарди дозволуваат малку повисоки нивоа, предмет на одобрување на комисијата. Кога водата беше тестирана минатата година, примероците беа 90 проценти „фер“, што значи дека Олимпискиот комитет ќе треба да одлучи дали да го продолжи натпреварувањето, објаснуваат од NYT.
Најголем проблем – временските услови
Самуел Колин-Канивез, главниот градски инженер задолжен за проекти за канализација, вели дека целта е да се спречи испуштање на непречистена вода во Сена и тоалетна вода во Сена. Во моментов, тоа се случува 12 пати годишно. Џиновски резервоар се гради за да ја задржи таа вода за време на невреме, а потоа полека да ја враќа во канализациониот систем, што би ги намалило поплавите на 2 пати годишно, вели градскиот инженер.
Дел од напорите за чистење на реката има тимови кои одат од врата до врата во шест париски предградија, обидувајќи се да убедат повеќе од 20.000 сопственици на куќи да им дозволат на работниците да ископаат за правилно да ги поврзат со канализациониот систем. Овде има два посебни системи на подземни тунели: едниот само за канализација, а другиот резервиран за дождовница. Меѓутоа, во многу случаи, градителите ги поврзале канализационите цевки со системот за дождовница. Единствениот начин да откриете кои куќи имаат лоши врски е да ги проверите нивните цевки. „Куќа по куќа“, вели Клер Костел, која го води проектот југоисточно од Париз. Друг начин нема. Градот покрива трошоци до 6.000 евра, но до почетокот на март тоа го прифатиле само околу 5.000 сопственици.
Проблемот е што само половина од Парижаните кои живеат во 170 чамци низводно од олимписките арени ја исполнија обврската да се приклучат на канализацијата. Многу сопственици на чамци се жалат дека, за разлика од сопствениците на куќи, немаат право да го одбијат барањето, а пренамената на старите чамци може да чини и до 25.000 евра, пет пати повеќе од она што властите се подготвени да им го дадат. Дали мислите дека бродовите оддалечени 30 километри од Париз ќе се поврзат со канализациониот систем. Сепак, градските власти немаат намера да се откажат.