Плановите на Европската Унија целосно да се откаже од руските енергетски извори не претставуваат ризик за енергетската безбедност на Унгарија и Словачка , но би можеле да ги чинат овие про-Кремљ земји стотици милиони евра изгубена добивка, покажува нова анализа.
Истражувањето спроведено од Центарот за проучување на демократијата и Центарот за истражување на енергијата и чистиот воздух (CREA), организации кои се залагаат за енергетско раздвојување на ЕУ и Русија , покажува дека Унгарија и Словачка имаат доволно алтернативи за руската нафта и гас, но не ги користат.
Наместо тоа, обете земји ги искористија исклучоците од пакетот санкции за да ја зголемат својата зависност од руската енергија, според Политико .
За Кремљ , ова значеше милијарди приходи. Од почетокот на руската инвазија на Украина, Унгарија и Словачка ѝ платиле на Москва 5,4 милијарди евра данок само на сурова нафта, што е доволно за финансирање на околу 1.800 ракети „Искандер-М“ .
Hungary and Slovakia can quit Russian energy, a report has found.https://t.co/PgzSqJlHm9
— POLITICOEurope (@POLITICOEurope) May 15, 2025
„Унгарија и Словачка не покажуваат вистински знаци дека се откажуваат од руската нафта, и покрај тоа што правниот текст на ЕУ јасно става до знаење дека тоа била целта на ослободувањето од санкции“, се вели во извештајот.
Унгарија го зголеми уделот на руска нафта во увозот од 61 процент пред инвазијата на дури 86 проценти во 2024 година, додека Словачка остана речиси 100 проценти зависна од руската нафта.
Оваа проценка доаѓа во време кога ЕУ подготвува предлози за целосно прекинување на енергетските врски со Русија. Унгарија и Словачка реагираа остро, тврдејќи дека таков потег ќе ги зголеми цените за потрошувачите и ќе ја загрози енергетската безбедност.
Во заедничка изјава, двете земји изразија „сериозна загриженост“ во врска со предлогот на ЕУ, наведувајќи логистички пречки и предупредувајќи за „повисоки и понестабилни цени на енергијата“.
Сепак, авторите на студијата веруваат дека аргументите на Унгарија и Словачка не држат. Тие наведуваат дека обете земји можат да увезуваат неруска нафта преку Хрватскиот јадрански гасовод (ЈАНАФ) и дека унгарската нафтена компанија МОЛ поседува рафинерии кои можат да преработуваат неруска нафта.
Во исто време, на пазарот во Централна Европа има доволно природен гас од САД, Катар и други земји.
„Континуираниот увоз на руска нафта и гас во Унгарија и Словачка не се должи на технички или инфраструктурни ограничувања“, рече Мартин Владимиров, директор на Програмата за енергија и клима во Центарот за проучување на демократијата.
„Тоа е резултат на длабоко вкоренета мрежа на посредници и офшор трговски структури што им овозможуваат на руските компании да ја одржат контролата врз унгарскиот енергетски сектор и во тој процес да остварат огромни профити.“
Двете земји сè уште можат да увезуваат руска нафта благодарение на ослободувањата од санкции воведени во 2022 година. Овие ослободувања првично беа воведени за да им се даде време на овие континентални држави да најдат алтернативни извори на енергија.
Сепак, Будимпешта и Братислава ги искористија тие дупки во законот за да лобираат за континуиран пристап до руско гориво, додека во меѓувреме заработија стотици милиони евра преку тие заобиколувања.
Според Лук Викенден, енергетски аналитичар во CREA, потрошувачите во регионот не гледаат никакви попусти благодарение на континуираниот увоз на поевтино руско гориво:
„Цените на горивата на пумпите во регионот во текот на 2024 година останаа 2-5 проценти над просекот на ЕУ“, рече тој.
Во меѓувреме, оперативните приходи на унгарскиот МОЛ се зголемија за 34 проценти, додека владата на премиерот Виктор Орбан „профитираше богато, пренасочувајќи повеќе од 500 милиони долари од вонредни даноци на руска нафта за да ги покрие дупките во домашниот буџет“.
Проблемот веројатно ќе ескалира во наредните месеци, бидејќи Европската комисија објави закон со кој постепено ќе се укинат договорите за руски гас и ќе им се наложи на сите земји-членки да изготват планови за ставање крај на нивната енергетска зависност од Русија.
Европската комисија, извршното тело на ЕУ, ќе одржи билатерални разговори со двете земји за да се обиде да ги надмине разликите, според двајца дипломати на ЕУ запознаени со плановите, кои разговараа под услов на анонимност за да разговараат за чувствителното прашање.
Сепак, комесарот на ЕУ за енергетика, Ден Јергенсен, изјави дека е подготвен да го протурка законот и покрај некои забелешки, поттикнувајќи шпекулации дека Унгарија и Словачка би можеле да се заканат дека ќе го блокираат обновувањето на санкциите на ЕУ против Русија како одмазда.