Околу 20 хотели во Црна Гора одлучија да се прекатегоризираат во текот на изминатата година – официјално преминувајќи од статус на хотел во статус на приватно сместување.
Овој чекор е директна последица од одлуката на властите да ја удвојат стапката на ДДВ за хотелските услуги од почетокот на оваа година – од 7 на 15 проценти.
„Тие едноставно се префрлија на приватно сместување и не ја обновија хотелската лиценца. Целта не беше да се избегнат обврските кон државата, туку затоа што оптоварувањата се поголеми за хотелите отколку за приватното сместување“, изјави за Радио Слободна Европа претседателот на Здружението на хотелиери на Црна Гора, Никола Пејовиќ.
Одлуката за зголемување на стапката на ДДВ беше одобрена во септември минатата година од парламентарното мнозинство составено од движењето „Европа сега“ на премиерот Милојко Спајиќ и поранешниот Демократски фронт на претседателот на парламентот Андрија Мандиќ.
Според податоците на Евростат, стапката на ДДВ за хотелските услуги во земјите од Европската Унија се движи од 5 до 14 проценти.
Зголемувањето на данокот дојде и покрај предупредувањата од експертите дека тоа негативно ќе влијае на туризмот – сектор кој сочинува околу 30 проценти од бруто-домашниот производ на Црна Гора.
Во владин документ од крајот на јули се забележува дека „хотелите често се прекатегоризираат во помали единици за да се избегнат повисоки даноци и овластувањата на Министерството за туризам“.
Министерството не одговори на прашањето на РЕЛ за ова прашање.
Дали имаат право да го сторат ова?
„Ниту еден од сопствениците на сместувачки капацитети не направил ништо спротивно на законот. Тие го имаат ова право“, објаснува финансиската аналитичарка Ана Нивес Радовиќ за REL.
Таа објаснува дека категоријата на туристички сместувачки капацитет се одредува според бројот на ѕвездички што го означуваат квалитетот на услугата – од една ѕвезда за најевтините понуди, до пет ѕвездички за луксузни хотели. Според неа, промената на категоријата не мора да значи и намалување на квалитетот.
„Повеќето го задржаа истото ниво на услуга, само формално се категоризирани на пониско ниво“, вели Радовиќ, но предупредува дека ова би можело да наштети на рамнотежата на пазарот и конкуренцијата на долг рок.
Како даноците се избегнуваат на други начини
Пејовиќ претходно изјави дека сопствениците на хотели со до 80 кревети можат да преминат во статус на приватно сместување – формално делејќи ги креветите меѓу членовите на семејството за да избегнат влегување во системот на ДДВ.
„Значи, четворица од нас делат по 20 кревети, правиме 80 кревети, трошиме 120 илјади евра и практично не даваме ништо на државата“, рече тој.
Според сегашните правила, давателите на услуги со годишен обрт до 30 илјади евра не се обврзани да плаќаат ДДВ – категорија што ги вклучува повеќето приватни сместувачки капацитети, туристички села, некои хостели и пансиони.
Ова не е единствениот проблем со кој се соочува црногорскиот туризам, пишува Радио Слободна Европа .
Десетици милиони евра изгубени од „црно“ сместување во Црна Гора
Црна Гора изгубила околу 86 милиони евра само од нерегистриран приватен сместувачки капацитет, според податоците од март 2025 година.
За да ја илустрираат сумата, властите велат дека за една петтина од оваа сума, минатата година биле изградени две клиники во рамките на Клиничкиот центар на Црна Гора.
Претседателот на црногорската хотелска асоцијација, Никола Пејовиќ, предупредува дека нерегистрираниот сместувачки капацитет е голем проблем, бидејќи на пазарот има многу повеќе вакви единици отколку хотели.
„Невозможно е да се следи нивниот точен број. Се смета дека има илјадници единици низ целата земја. Тие се во сивата зона и никој не ги контролира, ниту пак постојат механизми за ова“, вели тој.
Финансиската аналитичарка Ана Нивес Радовиќ се согласува дека проблемот е во контролата. Според неа, податоците од платформи како Booking и Airbnb јасно покажуваат дека постои сериозен проблем со надзорот на нерегистрираното сместување.
Радовиќ вели дека црногорските власти се обиделе да соработуваат со овие платформи за да спречат регистрација на сместувачки капацитети што не се пријавени во државата, но овие напори не дале резултати.
„Процесот започнува, потоа се наоѓаат изговори зошто не бил успешен и се откажуваат… Недостатокот на резултати укажува на институционални слабости“, додава таа.
Покрај недостатокот на регистрација, многу сопственици не ги регистрираат гостите и не го плаќаат данокот за престој, кој обично изнесува едно евро на ден. Радовиќ нагласува дека контролата е слаба, а казнените политики се несоодветни:
„Ако можете да обезбедувате нерегистриран сместувачки капацитет со години без никакви последици, тогаш малку е веројатно дека без никаква законска обврска ќе преминете на легитимен бизнис.“
Приходите од туризмот се намалуваат за прв пат од независноста
Според Централната банка на Црна Гора, приходите од туризам минатата година изнесувале 1,46 милијарди евра – пад од 3,6 проценти во споредба со 2023 година.
Црногорската стопанска комора нагласи дека ова е прв пат од прогласувањето на независноста во 2006 година – без годината на пандемијата – приходите од туризам да се намалат во споредба со претходната година.
Според неа, ова покажува дека туризмот ги трпи последиците од погрешните одлуки при креирањето на туристичката понуда и од недостатокот на долгорочен план и визија за развој.
Податоците од Државната агенција за статистика (МОНСТАТ) покажуваат дека бројот на ноќевања во сите видови сместување во периодот јануари-јуни од оваа година е за 272 илјади помал во споредба со претходната година – што претставува пад втора година по ред.