Иако официјално се уште не е завршена зимата 2023/2024 година, таа веќе собори многу рекорди и е рангирана меѓу најтоплите зими од 1888 година. А судејќи според претходните прогнози и рекордните температури кои се случија по предходните потопли зими, веројатно е пред нас едно од најпеколните лета.
Србија се загрева побрзо од остатокот од светот
Според податоците на Републичкиот хидрометеоролошки завод (РХМЗ), во сезонската прогноза за оваа зима се објавува интересен детал: претходната најтопла зима беше во 2007 година, а потоа дојде летото во кое е забележана рекордна температура во Србија – дури 44,9 степени Целзиусови! Затоа, извесно е дека ни претстои нов летен пекол, а тоа за „Блиц“ го потврдува климатологот Горан Пејановиќ, заменик директор на РЗМЗ.
Тој напоменува дека и летата и зимите во Србија стануваат се потопли, а една од причините за тоа се климатските промени, односно глобалното затоплување, поради што температурата на целата планета е зголемена за над 1 степен, а во Србија за дури 2 степени, ако го погледнеме периодот од 1951 година. Имено, Србија се загрева повеќе и побрзо од светскиот просек!
Загрижувачки факти за температурата во Србија
– Од петте најтопли години, четири имаме по 2018 година. Ова ни кажува дека има забрзување на климатските промени, односно се повисоки и повисоки температури. Оваа зима беше топла, во Србија за 3,9 степени повеќе од нормалното, а во Белград беше дури 4,5 степени потопло. Ако се погледне рангирањето до 2007 година, кога беше најтоплата зима, а веќе во летото 2007 година имавме температурни рекорди, кога во Смедеревска Паланка беше забележана температура од 44,9 степени. После тоа, имаше уште четири жешки лета, во 2018, 2019, 2022 година и најтопло во 2023 година – вели Горан Пејановиќ.
Како уште една причина за се потоплите години, покрај климатските промени, ги наведува и атмосферско-океанските појави. Климатологот не потсетува дека минатата и оваа зима имавме многу топли океански води. Станува збор за феномен познат како „Ел Нињо“, кој придонесува за пораст на годишните температури.
Половина лето ќе биде обележана со тропски денови
– Што се однесува до следното лето, за таа прогноза користиме нумерички модели за прогнозирање на климата на подолги периоди. Според резултатите од моделот, температурата на воздухот треба да биде над просекот со отстапување од 2 степени. Да речеме дека просечните сезонски температури би биле од 21 до 25 степени, а во повисоките ридско-планински предели од 13 до 18 степени. Сепак, она од што најмногу се плашиме е бројот на тропски денови, а тоа е кога максималната дневна температура надминува 35 степени, што многу им го отежнува животот на луѓето и животните и другите системи – вели Пејановиќ.
Според истиот модел, врнежите во текот на летото 2024 година се очекуваат во просечна количина, од 160 до 250 милиметри на метар квадратен, а нешто повеќе би биле во планинските предели, околу 220 до 290 милиметри на метар квадратен.
Горан Пејановиќ посочува дека бројот на денови со максимална температура над 30 степени летово треба да биде од 35 до 60.
Треба да се очекува половина од летото да биде со максимална температура над 30 степени!
Најжешкото минатото лето
Кога станува збор за минатото лето, тоа беше 11-то најтопло лето во Србија со највисоки температури на Палиќ и Копаоник, за периодот од 1951 до 2023 година, а најтопло лето досега беше летото во 2012 година.
Податоците од 2003 година во Франција говорат и за опасноста од топлотни бранови во 2003 година, кога, вели Пејановиќ, тие предизвикаа над 50.000 смртни случаи во јуни и јули. Затоа проблемот со климатските промени и глобалното затоплување, посочува, е голем.
Како можеме да и помогнеме на планетата, а потоа и на себеси?
– Важно е мнозинството граѓани да станат свесни за тоа. Неопходно е да се намали емисијата на гасови, како што се јаглерод диоксид и метан, бидејќи тие почнуваат да ја надминуваат концентрацијата од последните 30 милиони години. Исто така, потребно е прилагодување на тие промени. Да речеме, како да се прилагоди земјоделството за новите, потопли, режими, дали да расте повеќе во зима, а помалку во текот на летото, бидејќи во последните 23 години имавме 8 големи суши и штетите се огромни, а во 2000 година штетите беше проценето на над 7 милијарди долари земјоделско производство. Тоа значи дека штетите од сушите се поголеми отколку од поплавите, кои во 2014 година не чинеа 1,4 милијарди долари, а во најжешкото лето 2012 година, штетите од сушата беа речиси 2 милијарди долари – вели Горан Пејановиќ за „Блиц“.
Високите температури и зголемената влажност го исцрпуваат телото
Климатологот заклучува дека ни претстои долго топло лето и ни порачува да се подготвиме за топлотни бранови кои многу ги мачат луѓето поради температурите повисоки од 30 степени.
– Но, не се работи само за висока температура, туку поради климатските промени има зголемување на содржината на водена пареа во воздухот и збирно, високата температура и зголемената влажност за 15 отсто повеќе во споредба со претходните периоди, го исцрпува организмот. Влагата се зголемува поради испарувањето на океаните и испарувањето на почвата. Да речеме, ако влажноста е 50 проценти, а температурата е 30 степени, тогаш ефективната температура е веќе 35 степени, што е блиску до телесната температура и тешко е да се реагира во такви ситуации – предупредува познатиот климатолог.
Најтоплиот и најсув февруари 2024 година.
Во прилог на се пожешките сезони и години, говорат податоците на РХМЗ за февруари, кој донесе рекордно високи температури и беше најтопол и најсув досега, за цели 7,1 степен потопол од просекот во периодот 1961-1990 година.
Највисоката максимална дневна температура на воздухот во Србија во февруари годинава изнесува 22,8 степени, забележана на 6 февруари во Зајечар, додека во Белград на 26 февруари се измерени 21,4 степени. Евидентираниот број на ледени денови е три до четири дена на повеќето места, а 7 до 13 дена во планинските предели, помалку од просекот за февруари. На Црни Врх досега не е забележано отсуство на ледени денови во текот на февруари.