Руската Влада ќе се откаже од построгите ограничувања на движењето на капиталот и наместо тоа ќе подготви препораки за извозниците за да ги убеди да предадат поголем дел од нивните странски приходи за да помогнат во стабилизирањето на рубљата. По состанокот во средата меѓу претседателот Владимир Путин и највисоките функционери, властите сега подготвуваат неформални мерки за контрола на капиталот, според информациите од три извори запознаени со дискусиите, објави Bloomberg во четвртокот, пренесува The Guardian. Во меѓувреме, по најавениот притисок врз извозниците, рубљата зајакна на 93,8 рубљи за еден долар.
Упатствата за големите извозници се подготвуваат за секоја поединечна компанија и ќе ги надминат задолжителните продажби на заработка од странство за да вклучуваат трансфери во тврда валута, како што се плаќањата на дивиденди и заеми, откриле изворите, кои зборувале за Bloomberg под услов да останат анонимни.
Владимир Путин бил информиран за плановите на состанокот на кој присуствувале гувернерката на Централната банка на Русија, Елвира Набиулина и министерот за финансии Антон Силуанов, пишува рускиот деловен весник Vedomosti. И покрај овонеделниот раст, руската валута се уште е меѓу трите најслаби на пазарите во развој, откако од почетокот на годината ослабе за околу 22 отсто.
Русија засега нема да ја заостри контролата на капиталот, откако официјалните лица постигнаа неформален договор со извозниците за предавање на најголемиот дел од нивната странска заработка, објави Bloomberg, цитирајќи го рускиот деловен весник Vedomosti. Засега властите одлучија да ги следат извозниците, наместо да воведат построги ограничувања за продажбата на девизните приходи.
Одделно анализирајќи ја ситуацијата со рубљата, угледниот Bloomberg оценува дека западните санкции не ја оштетиле руската економија, туку поставиле темпирана бомба под нејзините темели. За 18 месеци колку Русија војува со Украина, западните земји воведоа над 13.000 санкции кон Москва, но руската економија не покажува знаци на колапс. Напротив, прогнозата на Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) за оваа земја е раст од 1,5 отсто годинава, што е повеќе од економијата на Германија или Велика Британија.
Кремљ сака да се фали дека санкциите не функционираат, а слични резерви сè почесто изразуваат и западните набљудувачи. Сепак, брзото паѓање на рубљата, која во август стана валута со најлоши резултати меѓу земјите во развој, укажува на спротивното. Банката на Русија дури беше принудена да ја зголеми основната каматна стапка од 8,5 на 12 отсто во еден ден за време на итниот состанок во вторникот. Овој потег најверојатно има за цел да ја скроти инфлацијата, која ќе биде поттикната од слабеењето на рубљата.
Иако ова не треба да се очекува да го принуди Владимир Путин да ја запре неговата катастрофална војна, притисокот од санкциите се покажа ефикасен за барем една цел – намалување на протокот на средства во руската економија. Кремљ нема друга опција освен да ги пренасочи парите во воената машинерија, поставувајќи ја на тој начин економијата на сè понеодржлива основа. Според Bloomberg, Запад треба да продолжи да ги попречува изворите на приходи на Кремљ, вклучително и намалување на плафонот на цената на нафтата, наметнување слични мерки врз другиот руски извоз и затворање на дупките од санкциите, според Bloomberg.
Променливиот курс на рубљата (кој падна од 53 рубљи за долар во јуни 2022 година на неодамнешните 100 рубљи една година подоцна) е показател за подлабоките проблеми на Русија. Непосредниот поттик за падот на рубљата во јули беше речиси сигурно краткотрајниот бунт организиран од Евгениј Пригожин и неговата приватна платеничка група Вагнер кон крајот на јуни, што дополнително ја поттикна внатрешната нестабилност – нешто што не се одрази сериозно на рубљата од масовните улични протести. од 2011-2012 – во насока на ризиците со кои се соочува Русија и кои влијаат на девизниот курс.
Сепак, основните причини за флуктуирачкиот курс на рубљата се поврзани со промените во структурата на побарувачката на пазарот, првенствено намалените приходи од извозот на нафта и гас поради ембаргото на Европската унија за увоз на руска нафта и нафтени деривати, ценовните ограничувања наметнати од Г-7 и последователното пренасочување на овие стоки на други пазари.
Иако Москва успеа да пренасочи значителни количини од својата нафта од Европа на азиските пазари, трансакциските трошоци се зголемија бидејќи се работи за транспорт со танкер и нема замена за европскиот пазар на гас. Веројатноста дека плафонот на цените дополнително ќе биде намален и построгото спроведување на усогласеноста кога станува збор за санкциите значи дека изгледите за рускиот извоз се лоши. Иако руската економија во моментов изгледа ветувачка, на среден рок падот на заработката од извозот ќе доведе до дополнително слабеење на рубљата и, како резултат на тоа, инфлација.
Рубљата сега ги заменува странските валути во приходите од извозот и во моментов изнесува 39 отсто, намалувајќи го нето девизниот прилив во земјата. Но, постои и нерамнотежа во побарувачката на валути – додека на извозниците им е потребен кинескиот јуан, каде што сега одат огромни количини руска енергија, увозниците сакаат долари и евра. Во претходните години, кога вредноста на рубљата значително падна, странските фондови и глобалните инвестициски банки почнаа да дејствуваат за да профитираат од ситуацијата. Нивното присуство исто така ги измазнуваше флуктуациите на пазарот.
Сега ги нема, што значи дека идните промени на курсот се сигурни. Оваа зголемена нестабилност ја ослабува платежно-штедената функција на валутата, па граѓаните и бизнисите ќе ги намалат трошоците и ќе ги одложат инвестициите.
Се разбира, Владимир Путин секогаш може да прибегне кон својата претходна тактика да го повика извршниот директор на „Роснефт“, Игор Сечин, и другите извозници и да бара враќање на цврстата валута, но рачното управување со курсот на рубљата нема суштински да ја реши ситуацијата.
Главниот противник на рубљата е всушност самата руска држава, која активно троши буџетски средства. Неговата висока нестабилност и фактот дека неговата вредност се преполови за помалку од една година се резултат на новата економска политика обликувана со војна и санкции. Она што Кремљ го нарекува „структурна трансформација на економијата“ е попознато како „воен кејнзијанизам“ (според познатиот англиски економист Џон Мејнард Кејнс) – стимулирање на економскиот раст преку зголемени воени трошоци.
„Структурната трансформација“ на економијата всушност се сведува на огромно зголемување на трошоците за одбрана. Како и во советско време, војната роди цели групи корисници – воено-индустрискиот комплекс и неговото придружно производство, како и воениот персонал и нивните семејства, од кои сите се дел од државниот сектор.
Трошоците за одбрана се зголемија за 9,2 отсто минатата година на 86,9 милијарди долари, според проценките на SIPRI (Меѓународен институт за истражување на мирот во Стокхолм – меѓународен институт кој обезбедува податоци, анализи и препораки за вооружени конфликти, воени трошоци и трговија со оружје). Во првата половина од годинава веќе далеку го надмина буџетот и изнесуваше повеќе од 72,2 милијарди долари. Во комбинација со социјалните трошоци, ова заедно сочинува повеќе од една третина од вкупните државни трошоци, двојно повеќе отколку пред инвазијата на Украина.
Одбранбената индустрија ги повлекува другите индустрии, поттикнувајќи ја побарувачката за увоз, одржувајќи го БДП и покривајќи ги џебовите на обичните Руси. Вистинските приходи се зголемија во регионите каде се одвива воено производство – според државната статистичка служба – и каде живеат голем број професионални војници, како што е Чеченија. Одбранбената индустрија работи деноноќно, привлекувајќи ги луѓето од цивилниот сектор нудејќи високи плати и ослободување од мобилизација. А за да ги задржат работниците, мораат и другите сектори да ги зголемат платите, што значи дека е поставена основата за галопирачка инфлација.
Значителен дел од државната и личната потрошувачка е поврзана со увозот, а враќањето на рускиот увоз на предвоените нивоа ја стимулира побарувачката за тврда валута. Сè додека Владата не ја намали или забави потрошувачката што го стимулира увозот, курсот на рубљата ќе остане слаб, посочува Bloomberg. Истовремено, довербата во рускиот финансиски систем рапидно се намалува, за што сведочи постојаниот одлив на капитал – девизните депозити во руските банки во јуни паднаа за 9,1 милијарди долари на 152,4 милијарди долари, додека од почетокот на 2022 година до мај 2023 година обемот на депозити на руски државјани во странство (најмногу во Ерменија, Грузија и Казахстан) се зголеми за 43,5 милијарди долари.
Bloomberg затоа заклучува дека нема непосредна помош за рубљата – одлуката на централната банка да го замрзне купувањето на тврда валута од август до крајот на годината се вели дека е повеќе палијативна мерка отколку што било друго.
Катастрофалната војна на Владимир Путин против Украина и санкциите што следеа не ја поткопаа руската економска тврдина, но, како што се оценува, поставија темпирана бомба под нејзините темели. Секое намалување на побарувачката на пазарот изгледа неверојатно бидејќи беснее војна и земјата се подготвува за претседателски избори. Поради санкциите, земјата не може сама да произведува одредени сложени високотехнолошки производи, што значи дека – токму спротивното од тоа да биде посамодоволна – зависноста на Русија од увоз само ќе расте.
Нестабилниот и слабеење на девизниот курс на рубљата е доказ за степенот до кој Кремљ дозволи економијата да стане неурамнотежена и веќе се бори да се справи со предизвиците. Кога војната ќе заврши, ненадејната промена на побарувачката од надуениот одбранбен сектор назад кон цивилниот сектор ќе биде моќен шок што ќе биде невозможно да се апсорбира безболно. На крајот на краиштата, ова се покажа како невозможна мисија дури и за претходникот на Русија – Советскиот Сојуз.