Воената моќ сè уште игра клучна улога во меѓународните односи денес. Иако економијата, дипломатијата и технологијата често се споменуваат како столбови на современата геополитика, реалноста е дека воената моќ останува основа на суверенитетот и влијанието на многу држави.
Глобалниот индекс на огнева моќ за 2025 година е најрелевантното рангирање на најсилните воени сили во светот. Неговите детали кријат некои многу интересни промени, геополитички пораки и сигнали за промени во светскиот поредок.
Како се мери воената моќ?
Глобалниот индекс на огнева моќ не го мери само бројот на тенкови, авиони или војници. Рангирањето се базира на повеќе од 60 индикатори, вклучувајќи го воениот буџет, бројот на активни и резервни војници, логистичките капацитети, бројот и разновидноста на оружје, инфраструктурата, достапноста на природните ресурси, како и геостратешката положба на земјата. Технолошкото ниво исто така се зема предвид, што значи дека земјите со пософистицирани системи за команда и контрола, напредни дронови и сајбер капацитети имаат значителна предност.
Важно е да се нагласи дека индексот не го зема предвид нуклеарниот арсенал – што е свесна одлука на креаторите на рангирањето, бидејќи неговото вклучување во голема мера би ја засенило вистинската конвенционална моќ. Исто така, членството во воени сојузи како што е НАТО се зема предвид само индиректно, преку целокупната подготвеност и интероперабилност.
Кои се лидерите?
На врвот на листата сè уште се Соединетите Американски Држави, со огромен воен буџет кој ќе надмине 890 милијарди долари во 2025 година. САД имаат најнапредна технологија, глобално распоредени војници и неспоредлива проекција на моќ низ целиот свет. Нејзината морнарица и воздухопловни сили се ненадминливи, а иновациите во хиперсоничното оружје, вселенската доминација и сајбер-војната дополнително ја зајакнуваат нејзината позиција.
Веднаш зад САД се Русија и Кина – две сили кои, иако со помали буџети, имаат огромни човечки ресурси, развиена воена индустрија и силно присуство во регионалните и глобалните кризи. Русија, и покрај санкциите и економскиот притисок поради војната во Украина, го задржува второто место благодарение на големиот број тенкови, артилерија и ракетни системи. Кина, од друга страна, продолжува со брзата модернизација, проширувајќи ја својата морнарица и интензивирајќи ги воените вежби во Тајванскиот теснец и Јужното Кинеско Море.
Индија е на четвртото место и станува сè позначаен играч, како во азискиот контекст, така и глобално. Има една од најголемите армии во светот, а инвестициите во домашната воена индустрија и соработката со партнери како САД и Русија дополнително ја зајакнуваат нејзината позиција.
Кој се крева, а кој паѓа?
Едно од најинтересните искачувања доаѓа од Латинска Америка. Бразил е рангиран како 11-та најсилна воена сила, што го прави лидер во регионот. Во последните години, оваа земја инвестира во модернизација на вооружените сили, зајакнување на воено-морската компонента и проширување на домашното производство на оружје.
Украина е особено интересен случај. Војната со Русија започна фундаментална трансформација на нејзините вооружени сили. Со огромна помош од Западот, првенствено во оружје, обука и разузнавачка поддршка, Украина значително се зајакна во 2025 година. Иако сè уште страда од загуби и логистички предизвици, нејзината позиција на листата го одразува нејзиното борбено искуство и високото ниво на мобилизација.
Израел, земја со релативно мала популација, останува меѓу најсилните поради технолошката софистицираност и воените иновации. Неговата воена доктрина вклучува брзи, прецизни напади, сајбер доминација и стратешка автономија.
Што значи оваа наредба во пракса?
Рангирањето на Индексот на глобална огнева моќ не мора нужно да ја одразува способноста за победа во одреден конфликт – контекстот, теренот, моралот на војниците и сојузите честопати го одлучуваат исходот од војната. Сепак, оваа листа дава добар преглед на потенцијалот на државите да проектираат сила, да одговорат на закани и да учествуваат во меѓународни кризи.
На пример, воената моќ на САД му овозможува на Вашингтон да интервенира на повеќе фронтови низ целиот свет речиси истовремено, додека Кина сè уште ја развива способноста да допре до глобално ниво. Од друга страна, земји како Турција ја користат својата воена позиција за водење независна надворешна политика, што може да се види во нејзините операции во Сирија, Либија и Кавказ.
Во некои случаи, моќта служи повеќе како средство за одвраќање отколку како директно средство за употреба. Ова е, на пример, случајот со Јужна Кореја, чија воена подготвеност служи како рамнотежа против Северна Кореја. Или со Јапонија, која, и покрај својот пацифистички устав, сè повеќе инвестира во воена модернизација поради безбедносните предизвици во Индо-Пацификот.
Турција и Полска меѓу најбрзо растечките сили
На најновото рангирање за 2025 година, Турција и Полска се издвојуваат како две земји што остварија најзначаен напредок во споредба со претходната година. Турција, која сега е цврсто позиционирана меѓу десетте најсилни воени сили, интензивно инвестира во развојот на домашната воена индустрија – од борбени беспилотни летала како „Бајрактар“, до сопствени тенкови, ракетни системи, па дури и борбени авиони. Нејзината способност самостојно да произведува клучни оружја и да ги извезува низ целиот свет не само што ја зголемува нејзината воена самодоволност, туку и ја зајакнува нејзината геополитичка позиција, особено во областа на Блискиот Исток, Северна Африка и Јужен Кавказ.
Од друга страна, Полска инвестира многу во модернизација на своите вооружени сили како одговор на безбедносните закани од исток. Набавката на американски тенкови „Абрамс“, ракетни системи „ХИМАРС“, јужнокорејски хаубици и авиони ФА-50, како и плановите за формирање на најголемата копнена армија во ЕУ, ја искачија Полска значително повисоко на листата отколку во претходните години. Нејзината трансформација од одбранбена сила во регионален воен лидер се одвива брзо, а воените аналитичари веќе ја гледаат како клучна точка на поддршка за источното крило на НАТО.
За многу набљудувачи, високата позиција на Италија – моментално меѓу десетте најсилни воени сили во светот – е изненадување. Иако често се смета за политички нестабилна земја со ограничен меѓународен воен ангажман, Италија има респектабилна вооружена сила, моќна морнарица и напредна воена воздухопловна индустрија. Како членка на НАТО, таа игра клучна улога и во операциите во Медитеранот, а модернизацијата на нејзините капацитети во последните години значително ја подобри нејзината подготвеност и логистичка ефикасност.
Спротивно на очекувањата, Германија – економскиот гигант на Европа – не влезе меѓу првите десет. Главната причина за ова лежи во децениската стратегија на „ограничена воена моќ“ по Студената војна, како и бавната трансформација на Бундесверот и покрај зголемените инвестиции по руската инвазија на Украина. Иако Германија најави историски зголемувања на воениот буџет и длабоки реформи, конкретните резултати сè уште не се целосно оперативни, што влијае на нејзиното моментално рангирање. Сепак, ако реформите продолжат со сегашното темпо, Германија би можела значително да скокне на листата во наредните години.
Воената моќ останува важен показател за статусот и амбициите на државите во 21 век. Иако модерната геополитика сè повеќе вклучува економски и дипломатски инструменти, „цврстиот“ фактор на моќ – бројот на тенкови, авиони и обучени војници – сè уште е важен. Ако ништо друго, тоа ги обликува пресметките на лидерите во кризни ситуации.
Рангирањето на Индексот на глобална огнева моќ за 2025 година нуди многу повеќе од само листа – тоа е огледало на глобалните односи, стратегии и потенцијал. И некои држави во подем, како Бразил, Украина или Турција, можеби денес изгледаат како изненадувања – но во иднина, нивната воена моќ би можела значително да ја преобликува светската сцена.