Сигурно не беше лесно да се биде
најдобар работник во земјата на работниците и симбол на супериорноста на класата која „поместува мориња и планини“ во изградбата на ново, социјалистичко општество. Но, оваа чест му припадна на овој човек – рударот
Алија Сиротановиќ.
Сиротановиќ, роден во Трториќ кај Бреза во Босна и Херцеговина, стана херој на социјализмот откако на 24 јули 1949 година го собори светскиот рекорд во ископ на јаглен, ископувајќи 152 тони со својата бригада за осум часа работа, со што го надмина претходниот Советски рекорд од 50 тони.
Имено, по Втората светска војна, во земјите на социјализмот, на иницијатива на СССР, започнаа акции за рушење на рекорди во производството – ископување јаглен, изградба на куќи, косење трева… Идејата на акцијата беше мотивација на работниците за обнова на државата. Пропагандните слики што одеа со неа и од земјите во западниот свет беа придружен, но не занемарлив детаљ.
Русите и Полјаците веќе имаа свои рекордери, па во Југославија започна и решението за ова „прашање“.
На консултациите со стручниот штаб на рудникот и рударите, се тврди дека токму рударот Алија Сиротановиќ и’ предложил на неговата бригада да и’ се дозволи да работи на три локации и ветил дека ќе го надмине рекордот на познатиот советски рудар Алексеј Стаханов. Предлогот беше прифатен, а бригадата на Алија го собори рекордот веќе следниот ден. Југославија беше во делириум.
Јамата во која беше соборен рекордот е позната како Ровот на Војводе Путник.
Поради овој подвиг, Алија го доби четвртиот најважен орден во ФНРЈ/СФРЈ – Херој на социјалистичкиот труд. Печатот нашироко и нашироко пишуваше за овој подвиг, а Алија стана херој на легендите кои и денес се прераскажуваат.
Побара само поголема лопата
За овој достоен човек има многу приказни, а и денес е тешко да се разликува реалноста од митот. Алија наводно го одбил станот и инсистирал да им се даде на работниците кои немаат дом. Слично на тоа, кога Тито побарал од него да избере „автомобил по свој избор“, тој побарал „фица“.
Сепак, еден од најпознатите митови за овој човек е секако оној за лопата. Наводно, другарот Тито, веројатно кога Алија го добил орденот Херој на социјалистичкиот труд, го прашал рударот дали му треба нешто. Скромниот Сиротановиќ одговори: „Поголема лопата“.
Приказната вели дека подоцна му била направена специјална, поголема лопата за да може да собере повеќе! Реално, Алија Сиротановиќ воопшто не работеше со лопата. Тој беше копач и неговиот алат беше пневматска дупчалка, а работеше со двајца истовремено. Сепак, легенда или не, големата лопата во Босна и денес се нарекува „сиротановиќка“.
Најголемото признание Алија го доби во 1987 година, кога неговиот лик
се појави на банкнотата од 20.000 динари. Честа не траеше долго бидејќи банкнотата
набрзо беше повлечена во монетарната реформа на Анто Марковиќ.
Улица во неговото родно село го носи името на Сиротановиќ, подигната е биста во близина на рудникот за кафеав јаглен „Бреза“ каде што го поминал работниот век. Групата „Забрането пушење“ му ја посвети песната „Срце, руке и лопата“.
А потоа…
Освен Алија Сиротановиќ, со рударски бизнис се занимавале и сите шестмина негови браќа, како и повеќето негови братучеди . Еден од нив, Ариф Сиротановиќ, пред неколку години го основа Здружението на граѓани „Алија Сиротановиќ и неговите другари“ во спомен на својот вујко и сите пожртвувани рудари.
Алија целиот работен век го помина во истиот статус – рудар-бригадир. Тој се пензионираше во средината на седумдесеттите и го живееше остатокот од својот живот со својата скромна пензија, велат тие.
Алија Сиротановиќ на 13 мај 1990 година симболично ги свитка своите чесни, работни раце, непосредно пред пропаста на државата чиј симбол беше тој.