Украинскиот претседател Володимир Зеленски се соочува со најголемата политичка криза откако дојде на власт.
Откако потпиша закон со кој драстично се намалува независноста на клучните антикорупциски институции, во Киев и други градови избувна бран протести, а Европската Унија дава остри предупредувања дека оваа одлука може да го загрози европскиот пат на Украина.
Украинците лути, загрижени и во ЕУ
Законот бр. 12414, кој вчера го усвои украинскиот парламент, ѝ дозволува на владата да ги стави под надзор Националното биро за борба против корупцијата (НАБУ) и Специјалното обвинителство за борба против корупцијата (САПО). Иако Зеленски го бранеше законот тврдејќи дека сака да се ослободи од руското влијание во „инфраструктурата за борба против корупцијата“, не беа презентирани конкретни докази за ова.
Неговото вообичаено вечерно видео обраќање, во кое го потврди потпишувањето на законот, беше пречекано со бура од реакции. Платформите беа преплавени со пораки на разочарување, гнев и неверица.
,,Ја изгубивте довербата на народот“, напиша активистката Јулија Тимошенко. Еден од коментарите со најмногу лајкови беше: „Вие повеќе не сте симбол на промени, вие сте проблемот“.
Назад кон старите денови?
Протести избувнаа во Киев, Лвов, Днепар и Одеса – први од ваков вид откако започна целосната руска инвазија во 2022 година. Околу 1.500 луѓе се собраа пред претседателската канцеларија во Киев, држејќи транспаренти на кои пишуваше: „Срам“, „Ние сме моќта“, „Предавник на Украина“ и „Вето на законот“. На еден транспарент пишуваше: „Дали сте нормални?“
Активисти, поранешни советници на Министерството за одбрана, ветерани и членови на граѓанското општество отворено го споредуваат Зеленски со Виктор Јанукович, соборениот претседател кој се обиде насилно да ги потисне проевропските протести во 2014 година.
„Дали ни треба нов Мајдан?“, праша коментаторот Оља Висоцка.
ЕУ веднаш остро реагираше: Не е предоцна
Зеленски веднаш беше притиснат од клучните европски сојузници по потпишувањето на законот. Германија, Франција и Шведска предупредија дека законот директно ѝ штети на борбата против корупцијата, но и на европската интеграција.
Претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, лично побара појаснување од Зеленски.
Нејзиниот портпарол јасно стави до знаење: „Владеењето на правото и борбата против корупцијата се темелите на ЕУ. Земјата-кандидат мора да ги почитува. Нема компромис за ова.“
Андриус Кубилиус, комесарот за одбрана на ЕУ, испрати остра порака: „Довербата лесно се губи во војна – еден голем погрешен чекор е доволен“. Францускиот министер за европски прашања, Бенџамин Хадад, за „Франс Интер“ изјави: „Не е предоцна Украина да го направи овој потег. Ќе бидеме исклучително внимателни“.
Граѓаните се гневни.
Денес, Зеленски свика итен состанок со раководителите на безбедносните и антикорупциските тела. Тој најави создавање заеднички акционен план, но не одговори на отворените обвинувања дека се обидува да ја централизира власта и да ги заобиколи независните институции. Во објава на Телеграм, тој рече дека „сите слушаат што зборува општеството“.
Но, многумина повеќе не веруваат. Адвокатот Јевхен Пронин му рече: „Законот 12414 не може да помине. Нема да прифатиме ништо друго.“ Продуцентката Викторија Мирча напиша: „Мојот брат не умре за таква држава.“ А новинарката Ирина Гулеј додаде: „Европските медиуми веќе пишуваат дека Украина направила чекор назад. Тотално политичко фијаско.“
За многу Украинци, ова не е само политички спор, туку прашање на идентитет и вредности. „Гаслајтинг. Знаеме точно што се случува“, напиша програмерот Тарас Шевченко. „Граѓанското општество сè уште стои на нозе. Ние не се откажуваме – ниту вие.“
Зеленски: Ќе предложам нов закон
Во своето последно видео обраќање, Зеленски се обиде да одговори на дел од критиките:
„Денес имав состанок со владини претставници и претставници на безбедносните агенции. Сите слушнаа што зборуваат луѓето – на социјалните мрежи, меѓу себе, на улиците. Тоа не остана незабележано.“
,,Ги анализиравме сите загрижености и ќе донесеме закон што ќе биде одговор на нив. Тоа ќе биде претседателски предлог што ќе го зајакне владеењето на правото и ќе ја обезбеди независноста на антикорупциските тела, без руско влијание или мешање“, рече тој.
Тој најави дека очекува конкретни законски предлози од главниот обвинител и раководителите на агенциите и дека новиот закон ќе биде дел од поширока стратегија за „трансформација на државата“.
Денешниот ден започна со состанок со владини претставници и претставници на агенциите за спроведување на законот.