Украина вчера ја ограничи автономијата на своите две антикорупциски агенции кои се од централно значење за спроведување на реформите, потег што Брисел го оцени како „сериозен чекор назад“ и изрази „длабока загриженост“.
Ограничувањето на ендемската корупција е услов за Киев да се приклучи на Европската Унија, како и обезбедување милијарди долари помош од Западот. Независни истражители во последните месеци ги посрамотија високите функционери со обвинувања за корупција.
Амандманите усвоени вчера му даваат на Генералниот обвинител, кој го назначува претседателот, строга контрола врз Националното биро за борба против корупцијата на Украина и Специјализираното обвинителство за борба против корупцијата (НАБУ и САПО), изјавија неколку пратеници.
Зеленски го потпиша законот синоќа
Гласањето предизвика остри критики од раководителите на обете агенции и од високи европски претставници и предизвика најголеми јавни протести од руската инвазија во 2022 година.
Илјадници демонстранти се собраа во Киев, Лвов, Днепар и Одеса синоќа за да се спротивстават на новиот закон. И покрај барањата на граѓаните Володимир Зеленски да стави вето на законот, претседателот го потпиша законот синоќа додека протестите беа во тек.
Демонстрантите се собраа и во близина на театарот „Иван Франко“ во центарот на Киев во 20 часот по локално време, само неколку блока од Претседателската палата. Главната порака беше упатена кон Зеленски, а луѓето скандираа: „Вето на законот“.
Споредби со Јанукович
„Ако не стави вето, тоа е плукање во лицето на секоја мајка, жена и дете што изгубило близок на фронтот. Тоа е газење врз споменот на сите оние што загинаа за нашата слобода, достоинство и независност“, изјави 40-годишната адвокатка Марина за Киев Индепендент.
„Денес во суштина се враќаме на 16 јануари 2014 година – време кога нашата земја се соочи со заканата од диктатура“, продолжи таа, осврнувајќи се на денот кога украинскиот парламент, предводен од тогашниот претседател Виктор Јанукович, донесе закони со кои се забрануваат масовните протести и слободата на говорот за време на револуцијата на Евромајдан.
Јанукович беше соборен од власт по нешто повеќе од еден месец. „За жал, ова се случува повторно сега, без никакво објаснување за јавноста. И сето ова се случува во услови на вонредна состојба, кога многу граѓани не се во можност да ги заштитат своите права“, рече Марина.
„Ги знаеме имињата на претставниците што гласаа“
Облечени во украински знамиња, многу демонстранти стоеја рамо до рамо, држејќи високи транспаренти со испишана мешавина од сатира и гнев. Транспарентите се движеа од „Доста ни беше“ до „Рацете подалеку од НАБУ“.
Скандирањата „Вето на законот“, „Украина не е Русија“ и онаа насочена против Андриј Јермак, началникот на кабинетот на Зеленски, беа доволно гласни за да стигнат до зградата каде што се наоѓа претседателскиот кабинет.
„Ако законот се донесе, ќе биде потешко да се приклучиме кон Европската Унија. Ќе се вратиме на диктатура. Не сакаме да бидеме како Русија. Зеленски е сè уште наш претседател. Но, кога ќе прави погрешни работи, ние ќе го кажеме тоа“, рече демонстрантот Саша Казинцева.
Нејзината пријателка Тетјана Кукуруза носеше картонски знак со пораката: „Дали си луда?“
„Ова е прв пат од 2022 година да излеземе на улица. Ги знаеме имињата на претставниците кои гласаа за овој закон. Не велам дека се корумпирани. Но, тие имаат интереси“, додаде таа.
Двајца претставници на НАБУ беа уапсени во понеделник поради наводни врски со Русија
Руслан Кравченко, главниот обвинител на Украина, кој е лојален на Зеленски, сега ќе може да ги префрли истрагите за корупција на потенцијално попослушни истражители. Во своето обраќање синоќа, Зеленски ја критикуваше ефикасноста на антикорупциската инфраструктура на Украина, велејќи дека случаите „лежат неактивни“.
„Нема рационално објаснување зошто кривични случаи вредни милијарди евра „висат“ со години“, предупреди тој. Додаде дека главниот обвинител ќе обезбеди „неизбежни казни“ за оние што го прекршиле законот.
Гласањето за новиот закон се одржа само еден ден откако агенцијата за внатрешна безбедност на Киев уапси двајца службеници на НАБУ под сомнение за врски со Русија и спроведе обемни претреси на вработените во агенцијата од други причини.
Шефот на НАБУ, Семен Кривонос, го повика Зеленски да не го потпишува забрзаниот закон, кој го опиша како обид за „уништување“ на антикорупциската инфраструктура на Украина.
Предупредување од Брисел
Комесарот за проширување на ЕУ, Марта Кос, напиша на X.com дека е „сериозно загрижена“ од развојот на настаните. „Отстранувањето на клучните заштитни мерки што ја штитат независноста на NABU е сериозен чекор назад“, предупреди таа, потсетувајќи дека владеењето на правото е во „самото срце“ на преговорите за пристапување со Унијата.
НАБУ и САПО беа основани по револуцијата на Мајдан во 2014 година, со која беше соборен прорускиот претседател, а Киев се сврте кон Западот. Двете агенции ја засилија својата работа за време на војната, покренувајќи обвиненија против пратеници, министри и поранешниот заменик-шеф на администрацијата на Зеленски.
Активистите против корупцијата се вознемирени откако властите овој месец обвинија водечки активист против корупцијата за измама и избегнување на воена служба. Критичарите ги прикажаа обвиненијата како политичка одмазда за разоткривање на корумпирани службеници.