Првите шест месеци од оваа година беа најлошите за американскиот долар од 1973 година. Ова се случи кога американскиот претседател Доналд Трамп ги охрабри глобалните инвеститори да ги продадат своите средства во долари, загрозувајќи го статусот на валутата како „безбедно засолниште“.
Во првата половина од годината, индексот на доларот се намали за 10,8 проценти во однос на шест валути, вклучувајќи ги фунтата, еврото и јапонскиот јен. Царинската војна на Трамп и загриженоста за независноста на Федералните резерви (ФЕД), кои дејствуваат како централна банка во Соединетите Американски Држави, ја еродираа привлечноста на доларот како безбедна опција.
Покрај тоа, економистите се загрижени за „големиот, прекрасен“ даночен закон на Трамп, за кој се дебатира во американскиот Конгрес. Имено, се очекува дека овој закон ќе го зголеми долгот на земјата за неколку стотици милијарди долари во следните 10 години. Ова имаше негативно влијание и врз пазарот на американските државни обврзници.
Што се случи со доларот?
На 2 април, администрацијата на Трамп ја промени својата царинска политика кон многу земји низ целиот свет, загрозувајќи ја довербата во најголемата економија во светот и предизвикувајќи распродажба на американските финансиски средства.
Вредноста на референтниот берзански индекс S&P 500 се намали за пет трилиони долари за само три дена по „Денот на ослободувањето“, како што Трамп го нарече денот кога ја презентираше својата тарифна политика. Вредноста на американските државни обврзници исто така се намали, а трошоците за американскиот државен долг значително се зголемија.
Соочен со бунт на финансиските пазари, Трамп на 9 април објави дека ќе го продолжи почетокот на спроведувањето на неговата царинска политика за 90 дена, освен за Кина. Иако трговските тензии со Кина, втората по големина економија во светот, се намалија, инвеститорите остануваат претпазливи во врска со чување средства поврзани со доларот.
Минатиот месец, Организацијата за економска соработка и развој (ОЕЦД) процени дека растот на американската економија оваа година ќе биде 1,6 проценти, а не 2,2 проценти, што е нивната проценка од март, и покрај забавувањето на инфлацијата.
Републиканците, од чии редови доаѓа и Трамп, се обидуваат да го „протуркаат“ даночниот закон на Трамп во Сенатот пред 4 јули, кога во САД се слави Денот на независноста. Гореспоменатиот закон предвидува продолжување на даночните олеснувања воведени од Трамп во 2017 година, што треба да значи и намалување на трошоците за здравствена и социјална заштита и зголемување на задолженоста.
Целта е да се зголеми ограничувањето на долгот на земјата, кое изнесува 36,2 милијарди долари. Непартиската канцеларија за буџет на Конгресот проценува дека овој долг ќе се зголеми за 3,3 трилиони долари до 2034 година.
Ова значително би го зголемило учеството на федералниот долг во бруто домашниот производ (БДП) од денешните 124 проценти, што би предизвикало загриженост за долгорочната одржливост на долгот. Ова исто така би значело зголемување на буџетскиот дефицит од 6,4 проценти минатата година на 6,9 проценти од БДП.
Досега, обидите на Трамп да ги намали федералните трошоци преку Одделот за владина ефикасност (DOGE), предводен од мултимилијардерот Илон Маск, не ги исполнија очекувањата. Трамп делумно успеа да ги зголеми буџетските приходи со царинската политика, но ова е нешто што на крајот го платија Американците, плаќајќи повеќе за стоки и услуги.
Последица од непредвидливата политика на Трамп е одлуката на рејтинг агенцијата „Мудис“ од мај годинава да им го одземе на САД највисокиот кредитен рејтинг. Понатаму, прогнозите за економскиот раст на оваа земја се помалку оптимистички, а побарувачката за нејзината валута е намалена.
Вредноста на доларот е исто така помала поради очекувањата дека Федералните резерви ќе ги намалат каматните стапки за да ја поддржат националната економија. Ова е нешто на што инсистираше Трамп и веројатно е дека до крајот на оваа година ќе се случат две до три намалувања на каматните стапки.
Дали САД стануваат „помалку привлечна“ дестинација?
Поради својата доминација во трговијата и финансиите, доларот стана „сидро“ за светските валути. На пример, многу земји од Заливот почнаа да ги врзуваат своите валути за доларот во 1980-тите. Неговото влијание не завршува тука. Имено, според податоците од Атлантскиот совет, 54 проценти од светскиот извоз бил деноминиран во долари во 2023 година.
Нејзината доминација во финансиите е уште поголема – 60 проценти од сите банкарски депозити се деноминирани во долари, додека 70 проценти од меѓународните обврзници се котираат во долари. Понатаму, според податоците од Меѓународниот монетарен фонд (ММФ), 57 проценти од светските девизни резерви, средства на централните банки, се во долари.
Овој статус на доларот е причина за доверба во американската економија, американскиот финансиски пазар и американскиот правен систем. Но, Карстен Јуниус, главен економист во швајцарската банка Bank J Safra Sarasin, посочи дека Трамп сега го менува тоа. Според него, инвеститорите почнуваат да сфаќаат дека се премногу изложени на американските средства.
Имено, според податоците од „Аполо Асет Менаџмент“, странците поседуваат американски акции во вредност од 19 милијарди долари, американски државни обврзници во вредност од седум милијарди долари и американски корпоративни обврзници во вредност од пет милијарди долари. Доколку инвеститорите продолжат да го намалуваат сопствеништвото на американски хартии од вредност, вредноста на доларот би можела да биде под дополнителен притисок.
„САД се помалку привлечни за инвестирање денес. Американските средства не се толку безбедни како што беа порано“, изјави Џуниус за Ал Џезира.
Кои се последиците од пониската вредност на доларот?
Многумина во администрацијата на Трамп сметаат дека трошоците од моменталниот статус на доларот ги надминуваат придобивките, посочувајќи го статусот како виновник за зголемените трошоци за американскиот извоз.
Стивен Миран, претседател на Советот на економски советници на Трамп, рече дека високата вредност на доларот претерано ги оптоварува американските компании и работници, правејќи ги неконкурентни на светскиот пазар.
„Преценетиот долар е еден од факторите што предизвика САД да ја изгубат конкурентноста, а царините се реакција на оваа непријатна реалност“, рече Миран.
Како што објавува Ал Џезира, првичниот впечаток е дека понискиот долар би значел поевтини американски производи за странските купувачи, намалувајќи го трговскиот дефицит на земјата. Сепак, вообичаените трговски ефекти остануваат нестабилни поради тековните закани со царини.
Послабиот долар ќе ги намали трошоците за долг во долари во локална валута, што првенствено се однесува на земјите во развој, како што се презадолжените Замбија, Гана или Пакистан. Покрај тоа, послабиот долар би предизвикал зголемување на цените на стоките, зголемување на приходите од извозот на земјите што извезуваат нафта, метали или земјоделски производи, како што се Индонезија, Нигерија и Чиле.
Дали другите валути имаа добри перформанси?
Слабеењето на доларот од почетокот на вториот мандат на Трамп предизвика стравувања дека неговата трговска војна ќе им наштети на земјите ширум светот и ќе ја поттикне инфлацијата во САД. Во тој период, вредноста на еврото се зголеми за 13 проценти, така што едно евро е еднакво на 1,17 долари. Понатаму, се зголеми побарувачката за други безбедни средства, како што се германските и француските државни обврзници.
Американските инвеститори се охрабрени од послабиот долар да инвестираат повеќе во акции во странство. Така, индексот Stoxx 600, кој е мерка за европските акции, се зголеми за 15 проценти од почетокот на оваа година.
Јуниус верува дека во блиска иднина нема да има значителна закана за доларот како светска резервна валута. Сепак, како што заклучи, тоа не значи дека не може да се случи значително слабеење на доларот, имено дека тоа е веројатно до крајот на оваа година, пишува Ал Џезира.