По 5-ти ноември минатата година, кога Доналд Трамп убедливо ја победи Камала Харис во претседателската трка и си обезбеди враќање во Белата куќа, очите на светот повторно ќе бидат насочени кон многу важни избори. Овој пат оние што ќе се одржат во Германија на 23 февруари.
Тој ден ќе се одржат предвремени избори, кои дојдоа по колапсот на таканаречената „семафор коалиција“ составена од Социјалдемократската партија (СПД) на Олаф Шолц , Слободната демократска партија (ФДП) на Кристијан Линднер и Зелените, предводени од Роберт Хабек .
Она што ги прави овие избори особено важни и зошто привлекуваат големо внимание од целиот свет, е големиот подем на екстремно десничарската Алтернатива за Германија (АфД), партија со исклучително тврдокорни позиции за имиграцијата, како и за други прашања, пишува ЗДФ .
Кога ќе се одржат изборите за Бундестагот во 2025 година?
Во Германија, нов Бундестаг се избира на секои четири години, а последните избори се одржаа во септември 2021 година. Затоа, изборите за Бундестагот во 2025 година првично беа планирани за септември.
Сепак, по распадот на владејачката коалиција составена од СПД, Зелените и ФДП, федералниот канцелар Олаф Шолц на 16 декември во Бундестагот го постави прашањето за довербата на владата што ја предводи. Очекувано не доби поддршка. По ова, германскиот претседател Франк-Валтер Штајнмаер го распушти Бундестагот и закажа предвремени избори за недела, 23 февруари 2025 година.
Што се одлучува на овие избори?
Се избира нов германски парламент, познат како Бундестаг, 21. во историјата на Сојузна Република Германија. По реформата на изборниот закон во 2023 година, парламентот ќе има точно 630 пратеници или повеќе од 100 пратеници помалку од сега.
Германските граѓани директно влијаат на федералното ниво на власт преку гласање – ниту едно друго уставно тело во Германија не е предмет на директни избори.
Меѓу клучните задачи на Бундестагот се:
- донесување закони кои важат низ цела Германија,
- одлучување за федералниот буџет, односно распределбата на државните финансии,
- изборот на нов федерален канцелар.
Зошто секој граѓанин со право на глас има два гласа?
Од изборите за второто свикување на германскиот Бундестаг во 1953 година, на германските сојузни избори беа дадени два изборни гласа, како што е објаснето на веб-страницата на Бундестагот .
Со првото гласање директно се избира кандидат од избирачката единица. Германија е поделена на вкупно 299 изборни единици, секоја со население од околу 250.000 жители.
Гласачот го дава вториот глас на партијата по негов избор. Од најмалку 598 пратенички места во Бундестагот, 299 се освоени преку т.н. покраински изборни листи. Само политичките партии имаат право да ги поднесат овие изборни листи . Списоците го одредуваат редоследот по кој кандидатите ги пополнуваат пратеничките места што ги освои нивната партија во одредена сојузна покраина.
Редоследот на кандидатите на листата се утврдува однапред на партиските конгреси. Доколку некој пратеник го напушти Бундестагот, следниот кандидат кој претходно не бил избран се избира од покраинската листа на партијата преку која влегол во парламентот. Доколку нема преостанати кандидати на листата, пратеничката фотелја останува празна.
Секоја партија мора да освои најмалку пет отсто од важечките гласови во вториот круг на државно ниво за да биде претставена во Бундестагот.
Правилата за избор на пратеници во сојузниот парламент ја регулираат процедурата за одржување на германските сојузни избори. Бундестагот ја потврдува валидноста на изборите во согласност со Законот за верификација на изборите.
Новина на овие избори е укинувањето на дополнителните и компензаторните мандати . Ако партијата освои повеќе директни места отколку што има право според вкупните резултати од второто гласање, победниците на одделните области може да ги загубат своите места во Бундестагот.
Граѓаните можат да гласаат на избирачко место или преку пошта. Информациите за гласачкото место се наоѓаат на изборното известување, кое пристигнува по пошта и треба да го понесете со вас за да гласате на денот на изборите. Можете исто така да побарате гласање преку пошта преку ова известување. Гласањето преку Интернет не е можно.
Како што беше претходно најавено, Федералниот центар за политичко образование на 6 февруари го објавува Wahl-O-Mat, алатка за споредување на политичките ставови на гласачите со партиските платформи .
Дополнителни и компензаторни мандати
Во претходните свикувања Бундестагот постојано растеше поради т.н дополнителни и компензаторни мандати , кои ги споменавме претходно. Според стариот систем, сите кандидати кои победиле во нивната изборна единица влегувале во Бундестагот, дури и ако нивната партија не освоила доволно пратенички места според второто гласање.
За да се одржи рамнотежа, други партии добија компензациски мандати, со што значително се зголеми бројот на пратеници. Така, наместо 598-те пратеници предвидени со закон, Бундестагот последен пат имаше дури 734 пратеници.
Изборната реформа од март 2023 година воведува ограничување од 630 пратенички места и ги укинува прекумерните и компензаторните мандати.
Кој има право да гласа на изборите во Бундестагот?
Во Германија нема задолжителен одѕив на гласачите, што значи дека законот не бара граѓаните да гласаат на избори – гласањето е доброволно .
Право на глас имаат:
- сите германски државјани на возраст над 18 години,
- лица кои имаат главен престој во Германија најмалку три месеци или кои вообичаено престојуваат во земјата,
- граѓани кои се запишани во избирачкиот список (за лица регистрирани во Германија тоа се случува автоматски).
Најважните проблеми во Германија
Истражувањето, исто така, праша со кои најважни проблеми се соочува Германија во моментов. Резултатите се очекувано многу интересни.
- Миграција и бегалци 41%
- Економска состојба 32%
- енергија и клима 15%
- Цени и плати 11%
- Зајакнување на АфД и десницата 10%
- пензии 6%
- Социјални нееднаквости 6%
- Невработеност 5%
- Недоверба во политиката 5%
- Здравје и нега 4%
- Војна во Украина и Русија 3%
Кои кандидати и партии учествуваат на изборите?
Во гласачкото ливче секако ќе бидат вклучени партиите кои континуирано имаат најмалку пет пратеници во Бундестагот или во државните парламенти од последните избори.
Поединечните кандидати и другите партии мора да соберат одреден број потписи за поддршка за да може Федералната изборна комисија да ги одобри за изборите. Ова не важи за партиите што ги претставуваат националните малцинства.
На изборите за Бундестагот во 2025 година, кандидати за канцелари се СПД, Унијата (ЦДУ/ЦСУ), Зелените и АфД. Исто така, партијата БСВ го номинираше својот кандидат за канцелар. Иако гласачите не гласаат директно за канцеларот, кандидатите на овие партии служат за мобилизирање на електоратот.
Во Германија постои изборен праг, односно попис – партијата мора да освои најмалку пет проценти од гласовите за да влезе во Бундестагот. Меѓутоа, доколку освои три директни мандати, сепак учествува во распределбата на местата во парламентот. Овие правила беа укинати со изборната реформа во 2023 година, но Сојузниот уставен суд ги врати на овие избори.
Партии* и кандидати на изборите во 2025 година:
- Социјалдемократска партија на Германија (СПД) – Олаф Шолц
- Христијанско-демократска унија (ЦДУ) – Фридрих Мерц
- Зелените (Алијанса 90/Зелените) – Роберт Хабек
- Слободна демократска партија (ФДП) – Кристијан Линднер
- Алтернатива за Германија (AfD) – Алис Вајдел
- Христијанско-социјална унија (ЦСУ) – Александар Добринт
- Левица (Die Linke) – Јан ван Акен и Хајди Рајчинек
- Алијансата Сара Вагенкнехт (BSW) – Сара Вагенкнехт
- Јужношлезиска партија (SSW)
- Слободни гласачи (FW)
- Германска федерација (БД)
(* Партиите се наведени според резултатите од изборите за Бундестагот во 2021 година.)
Што велат анкетите и кои се можните коалиции по изборите?
Според сегашниот Политбарометар на ЗДФ, Унијата (ЦДУ/ЦСУ) води со 29 отсто поддршка. Следува AfD со 21%, додека SPD е со 15%. Зелените би освоиле 14 отсто од гласовите, додека БСВ и ФДП (по 4 отсто) нема да го поминат прагот. Левица е на граница со 5% поддршка.
Според студијата на Forschungsgruppe Wahlen: ZDF-Politbarometer, поранешната „семафорска коалиција“, составена од СПД, Зелените и ФПД, нема да биде можна по нови избори.
Можните коалиции , според последните анкети за можните резултати од изборите на 23 февруари, изгледаат вака:
- Голема коалиција: ЦДУ/ЦСУ + СПД
- Црно-зелена коалиција: ЦДУ/СДУ + Зелени
- Црвено-зелена коалиција: СПД + Зелени
- Коалиција „Кенија“: ЦДУ/СДУ + СПД + Зелени
- Црвено-црвено-зелена коалиција: СПД + Зелени + Левица
Многу други коалиции се математички можни, но се нереални. Од партиската конференција во 2018 година, на пример, за ЦДУ се применува „резолуција за некомпатибилност“. Тоа значи дека партијата исклучува коалиции и слични форми на соработка со АфД и Левица. Покрај ЦДУ и ЦСУ, СПД, Зелените, ФДП и Левица исто така не сакаат да соработуваат со АфД, според договорот склучен на крајот на декември 2024 година.
Имајќи ги предвид овие политички принципи, се чини дека АфД, и покрај тоа што се предвидува дека ќе биде на второто место според бројот на освоени гласови, нема да успее да формира коалиција со која ќе ја преземе власта во Германија, туку наместо тоа ќе стане убедливо најсилната опозициска партија, чиј глас сега ќе се слуша многу посилно отколку во претходните години.
Анкетата го вклучи и прашањето за новиот сојузен канцелар, што покажа дека повеќето Германци (30%) веруваат дека таа позиција ќе му припадне на Фридрих Мерц од СДУ . На второ место е Роберт Хабек од Зелените (24%), следен од актуелниот канцелар Олаф Шолц (20%), додека на четвртото место е Алис Вајдел (13%).
Дали тоа ќе има некакво значење за изборите во 2029 година ќе зависи не само од тоа, туку и од резултатите на коалициската влада која по овие избори ќе владее со најмоќната и најбогатата европска земја.