На крајот на јули, Евростат ја објави анализата „Економски развој во земјите од проширувањето“, во која е наведено нивото на животниот стандард по жител во сите земји кои се кандидати за членство во ЕУ.
Изјавите „Западниот Балкан има место во Европската Унија“ ги исполнуваа рубриките во весниците со месеци по нас, заедно со тврдењата дека „без целосна ЕУ, нема стабилност на стариот континент“. Меѓу тие тврдења се слушнаа и прашања, како на пример оние што ќе ги добијат новите членки на ЕУ, дали 2030 година е реален рок, а меѓу потенцијалните членови на анализата – какво ќе биде нивото на животниот стандард кога ќе станат дел од европското семејство.
Самитот на лидерите на Западен Балкан во Скопје посочи дека Албанија и Црна Гора се најблиску до прием во ЕУ, меѓу земјите од регионот, а изјавите на европските претставници беа во прилог на тоа.
Комесарот за проширување на ЕУ, Марта Кос, неодамна ја оцени Албанија како еден од најнапредните кандидати за членство во Европската Унија и додаде дека покрај Албанија, и Црна Гора е доста подготвена за членство во ЕУ.
„Преговорите за пристапување кон ЕУ со Албанија напредуваат побрзо од кога било. Повторно нагласив дека напредокот во преговорите е јасен показател за континуираната посветеност и поддршка на Албанија “, рече неодамна Кос, додавајќи дека 2027 година може да биде клучен момент за заклучување на тој процес.
Оваа изјава доаѓа во време кога проширувањето на ЕУ е повторно меѓу приоритетите на Унијата, особено во светлината на геополитичките предизвици како што се војната во Украина и потребата од стабилизација на Западен Балкан. ЕУ постојано нагласува дека ја гледа иднината на регионот во рамките на Унијата, но исто така јасно стави до знаење дека брзината на напредокот ќе зависи исклучиво од резултатите што ќе ги постигнат земјите-кандидатки.
Албанија, заедно со Северна Македонија, официјално ги започна преговорите со ЕУ во јули 2022 година, по неколку години политички и технички пречки. Реформите во владеењето на правото, борбата против корупцијата и зајакнувањето на институциите остануваат во центарот на преговарачкиот процес.
Изјавата на Марта Кос може да се смета за поттик за албанските власти, велат аналитичарите, но и како сигнал до другите земји-кандидатки дека ЕУ сериозно размислува за проширување, под услов да се спроведат клучните реформи.
На неодамна одржаниот состанок ЕУ-Западен Балкан во Скопје, слушнавме порака со сличен, оптимистички тон од премиерот на Албанија, Еди Рама, кој изјави дека земјата е на најблиската точка досега до интеграција во европското семејство.
„Многу сме блиску, никогаш не сме биле поблиску и цврсто верувам дека ќе ги исполниме сите наши обврски како што предвидовме, вклучително и роковите со Европската комисија, како и дека заедничкиот план ќе биде целосно имплементиран“, рече тогаш Рама и нагласи дека интензивната работа со Европската комисија и меѓусебната соработка донеле конкретен напредок во исполнувањето на условите и стандардите поставени од Брисел.
Каков е животниот стандард во земјите што се стремат кон членство во ЕУ?
Според анализата на Евростат „Економски развој во земјите од проширувањето“, објавена во јули, каде што е наведено нивото на животниот стандард по жител, во сите земји кои се кандидати за членство во ЕУ, состојбата на раст/намалување на бруто домашниот производ е забележана во десетгодишниот период, од 2014 до 2024 година.
Анализата се базира на податоците доставени од земјите-кандидатки, кои соработуваат според методологијата на Евростат, а беа собрани, како што е наведено, до мај оваа година. Според таа анализа, просечното ниво на БДП по жител во ЕУ се зголемило од 26.830 евра во 2014 година на 39.680 евра во 2024 година. Зголемувањето изнесува околу 12.800 евра во текот на изминатите десет години.
Во делот од анализата на Евростат што се однесува на Србија, беше покажано дека во 2024 година, номиналниот БДП по жител на Србија достигнал 12.510 евра (14.600 долари), што е еднакво на 31,5 проценти од просекот на ЕУ (39.680 евра). Ова е значително зголемување, бидејќи БДП по жител во 2014 година изнесувал само 5.190 евра, според Евростат.
Според податоците за Црна Гора, поточно за 2023 година, БДП по глава на жител изнесувал 11.000 евра, што е под една третина од нивото на ЕУ.
Албанија остана на уште пониско ниво, 6.500 евра за 2022 година, додека понови податоци не се достапни. Тоа ниво на БДП по жител во Албанија е помалку од една петтина од просечното ниво на земјите-членки на ЕУ, односно само 18,1 процент.
Според оваа анализа, ако е сигурно дека и Албанија и Црна Гора, според најавите на претставниците на ЕУ, ќе станат членки на ЕУ за неколку години и пред 2030 година, се очекува БДП на двете земји да се зголеми во наредниот период, но ќе се зголеми и БДП на економски развиените членки на ЕУ.
„Статиста“, глобална платформа на експерти за податоци, се занимава со проценки за развојот на БДП по жител, пишува списанието „Бизнис“ . Оваа платформа објави проценки за трендовите на БДП за речиси сите земји во светот, вклучувајќи ги и оние споменати во контекст на пристапувањето во ЕУ, за периодот до 2030 година.
Во анализата на експертската платформа „Статиста“, во 2030 година, Албанија треба да има 14.702 долари по жител, а Црна Гора 17.590 долари по жител. Иако не се споменува во тој контекст за членство во ЕУ, Србија треба да има 21.070 долари по жител.
Која од земјите од Западен Балкан има најголеми шанси за прием во ЕУ?
· Со затворањето на уште едно преговарачко поглавје во јуни, Црна Гора
· Според Марта Кос , Албанија, заедно со Црна Гора, е на чело на процесот на пристапување кон ЕУ.
Се очекува сите поглавја да бидат отворени до септември, со цел техничкиот дел од преговорите да се заврши до 2027 година. Напредокот беше оценет како умерен, со пофалби за борбата против корупцијата, дигитализацијата и судските реформи. Неодамна беше отворена Група 3, која вклучува конкурентност, социјална политика, образование, иновации и царинска унија. ЕК бара завршување на судските реформи, зајакнување на слободата на медиумите, спроведување на изборната реформа и поголемо вклучување на парламентот и граѓанското општество.
· Србија отвори 22 поглавја, од кои две се привремено затворени, но напредокот е забавен поради недостаток на реформи во областа на слободата на медиумите, судството и изборниот процес, како и застојот во дијалогот со таканареченото Косово. ЕУ ја повикува Србија подобро да се усогласи со заедничката надворешна политика и да ги спроведе клучните реформи во Група 3. Комесарот Марта Кос ја нагласи потребата од независно судство, слободни медиуми и фер услови за избори. Претседателот на Советот на ЕУ, Антонио Кошта, изјави дека топката е во дворот на Србија и дека иднината на земјата зависи од политичката волја за реформи.
· Босна и Херцеговина има статус на кандидат од декември 2022 година, но преговорите сè уште не се започнати. ЕК препорача отворање на преговорите со напредок во 14 клучни приоритети, но политичката блокада и институционалната нефункционалност, особено од страна на РС, го попречуваат процесот. Иако се донесени закони за судир на интереси и перење пари, реформата на судството, јавната администрација и изборните правила е бавна. Високата претставничка на ЕУ, Каја Калас, нагласи дека нема кратенки до членство и дека меѓународниот надзор може да се укине само по спроведените реформи.
· Северна Македонија преговара со ЕУ од 2022 година, но напредокот е условен од измена на уставот за вклучување на бугарското малцинство, што предизвикува политички поделби. ЕК ги пофалува напорите за усогласување со политиките на ЕУ, особено во енергетиката и дигитализацијата, но политичката волја останува пречка. Високата претставничка Каја Калас ја изрази својата поддршка за европскиот пат на земјата и нагласи дека интеграцијата на Западен Балкан е клучна за мирот и безбедноста на регионот.