Како изгледало одењето на училиште во Југославија – децата од соседството одеа заедно, играа повеќе, ранците беа квадратни и полесни, а учителката беше главен говорник.
Каков беше првиот училишен ден, односно 1 септември во Југославија? Децата повеќе играа, децата од соседството одеа на училиште во групи, а учителката секогаш беше во право.
Училишните чанти беа полесни бидејќи имаше помалку учебници и тетратки, а нивната цена беше поволна и прифатлива. Децата беа среќни, безгрижни, со нетрпение го очекуваа училиштето, освен моментот кога учителката за казна ќе ги испратеше во ‘магарешката клупата’.
Одевме на училиште во групи, а играњето и дружењето беа пред се. Родителите никогаш не би застанале на страната на детето. Имаше различни пристапи кон професорите и наставата, како и часовите и училишните клупи …
Во интервју за Startnews, 50-годишната Бојана Радиќ се присети на училишните денови.
Не беше важно дали имаш петки или единици, без разлика дали потекнуваш од богато или сиромашно семејство. Сите бевме исти, пред наставниците, пред колегите. 50-годишната Бојана добро се сеќава на училишните денови. Понекогаш децата оделе на училиште на седумгодишна возраст, а основното образование траело осум години. Пред почетокот на наставата, на првиот училишен ден се собираа првачињата од соседството и заедно тргнуваа на училиште.
„Имаше повеќе дружење надвор, на отворено. Пред училиште се сретнувавме на игралиште и заедно одевме таму, после училиште пак се дружевме“, вели Бојана. Затоа децата сами оделе на училиште, родителите не ги донеле и останувале со нив.
Кога ќе дојдоа на училиште, ќе облечеа влечки. Не ги чекаше ниту прослава, ниту пеење на песни, како што е случајот денес во училиштата. Потоа следеше презентација на училишните правила, а разликата беше и во тестот за знаење. Ако денес оценките почнуваат да се добиваат само во второ одделение, за време на Југославија учениците ги добивале веќе во второто полугодие од прво одделение. „Во првото полугодие наместо оценка добивме маркички: пчела беше еднаква на петка. Во второто полугодие веќе бевме оценети“, вели Бојана.
Притоа, таа нагласува дека немало најавени тестови (како денеска): наставникот можел во секое време да ве повика пред табла и да го провери вашето знаење.
Наставникот е секогаш во право
Училишните правила налагаа да станувате секогаш кога учителот или учителката ќе дојде на час. Така им покажуваа почит. Училишните правила исто така нагласуваа дека наставникот е секогаш во право. На децата не им било дозволено да ѝ приговараат или да не ги слушаат.
“Зборот на учителите беше света работа. Родителите никогаш не би биле на страната на детето, против учителката или учителот, како што е случајот денес. Учителката едноставно можеше да запише што сте направиле во тетратката. Потоа таа требаше да им ја покажете на родителите. Ако зборевте премногу, или не обрнувавте внимание на ништо во текот на часот, учителката ќе ве извадеше пред таблата за казна“.
Училишен прибор некогаш одамна
Бојана најмногу се сеќава на училишните чанти од тој период: „Најубави чанти ги имаа оние деца чии родители работеа во земјите од германско говорно подрачје.
Повеќето од нив носеле чанта од брендот Југопластика. Сите чанти мораа да имаат рефлектори, вели: „Моите пријателки ме потсетија на ова“.
Чантите беа со квадратна форма и многу полесни од денес. „Имавме помалку работни тетратки, помалку учебници… Секако, моравме да ги купиме, но не во толкава мера. А и тие не беа толку скапи“, додава Бојана.
Најскапиот училишен прибор за време на Југославија биле боичките Џоли. „Тој што имаше „Jollike“ беше кралот“, се присетува Бојан со насмевка на лицето, објаснувајќи дека тогаш боички од овој тип можеле да се набават само во Германија. “Се сеќавам дека бев неверојатно воодушевена од сребрените и златните боички. Тоа беше навистина нешто посебно. Ако другите боички беа сè уште цели, сребрените и златните беа веќе прилично мали, наострени, бидејќи ги користеше целото одделение – сите ги споделувавме , иако во класот ги имаше можеби само еден“.
Бојана се сеќава и како користела заштитни фолии за тетратки и книги. „Моравме да ги завиткаме сите тетратки. Родителите ни покажаа како да го правиме тоа, а потоа децата сами ги завиткаа тетратките“, објаснува тој.
Братство и единство
„Воспитани сме во духот на дружење. Дружењето беше клучниот збор“, објаснува Бојана како си помагале и ретко се случувало некој да биде истиснат од општеството. Ако некому му треба помош, другите со задоволство помагаат. „Никој не беше исфрлен од општеството. Не беше важно дали ќе добиеш петки или единици, без разлика дали доаѓаш од богато или сиромашно семејство. Сите бевме исти: пред наставниците, пред колегите“.
Некои работи не се сменија толку многу
Ние веруваме дека денес првиот училишен ден е многу поинаков од пред 40 години. Сепак, некои работи не се променети. „Кога тргнавме во училиште се чувствувавме важни. Тоа е голема пресвртница во животот“, објаснува Бојана, а многу првачиња и денес би се сложиле со неа.