Низ вековите, човештвото барало начини да го продолжи животот.
И додека алхемичарите никогаш не го пронајдоа легендарниот Камен на мудроста, модерната наука постојано докажува дека животниот век може да се продолжи со намалување на внесот на храна, барем кај одредени лабораториски животни.
Клучното прашање: Дали е можно да се живее подолго, а сепак да се ужива во храната?
Одговорот би можел да биде соединенија кои ги имитираат биолошките ефекти од диетите, без всушност да гладуваат. Два лека се издвојуваат меѓу најпознатите кандидати – рапамицин и метформин . Неодамнешните истражувања покажаа дека рапамицинот го продолжува животот речиси исто толку ефикасно како и ограничувањата во исхраната, додека метформинот, и покрај претходните очекувања, не покажува конзистентни ефекти врз долговечноста.
Диетата како златен стандард и фармацевтските алтернативи
Ограничувањето на исхраната, без разлика дали преку намален внес на калории или повремен пост, се смета за најефикасен начин за продолжување на животот речиси еден век. За прв пат, овој ефект е забележан кај лабораториски стаорци, кои, и покрај помалата количина храна, живееле подолго од нивните подобро нахранети колеги. Сепак, трајното држење диети не е ниту пријатно, ниту лесно одржливо за повеќето луѓе, а во екстремни случаи може да има штетни здравствени последици. Затоа научниците го насочија своето внимание кон лекови кои би можеле да ги имитираат ефектите од ограничувањето на храната, без потреба од апстиненција.
Рапамицинот е откриен во 1970-тите во бактерии од почвата на Велигденскиот Остров. Денес, се користи како моќен имуносупресор кај трансплантациите, бидејќи го блокира молекуларниот сигнал што укажува на присуство на хранливи материи во клетките.
Метформинот, од друга страна, се добива од растението крин на долината и стандардно се користи за регулирање на шеќерот во крвта кај луѓе со дијабетес тип 2. И двата лека се вклучени во механизмите за мерење на хранливи материи и енергија во телото, што ги прави интересни кандидати за проучување на ефектите врз долговечноста.
Што навистина функционира?
За да се добие попрецизен увид, беше спроведена мета-анализа на голем број научни трудови. Истражувачите разгледаа илјадници студии и ги издвоија 167-те најрелевантни, кои вклучуваа осум различни видови ‘рбетници, од риби до мајмуни, со специфични податоци за долговечноста и методологијата на истражување.
Анализата вклучуваше три стратегии: ограничување на храната, земање рапамицин и земање метформин. Резултатите покажаа дека намалениот внес на храна е сè уште најсигурен начин за продолжување на животот.
Рапамицинот е веднаш зад него, со речиси еднаква ефикасност, додека метформинот не покажал конзистентен ефект. Ефектот од ограничувањето во исхраната бил униформен кај двата пола и не зависел од видот на ограничувањето, без разлика дали станува збор за помали порции или повремен пост.
Затоа рапамицинот сега се смета за еден од најсериозните кандидати за идни терапии против стареење. Иако стареењето не е болест, тоа е главен фактор на ризик за многу болести, од рак до деменција. Со логиката на забавување на основните процеси на стареење, можно е не само да се продолжи животниот век, туку и да се зголеми бројот на години поминати во здравје, а воедно да се намалат вкупните трошоци за здравствена заштита, особено во општество кое сè повеќе старее.
Охрабрувачки знаци, но и важни ограничувања
И покрај охрабрувачките резултати, важно е да се посочат одредени ризици и ограничувања. Некои студии, спротивно на очекувањата, покажаа дека и ограничувањата во исхраната и рапамицинот можат да го скратат животниот век во некои случаи, што укажува на голема варијабилност меѓу експериментите.
Покрај тоа, поголемиот дел од достапните податоци доаѓаат од студии на глодари. Иако тие делат многу гени со луѓето, нивната физиологија не е целосно споредлива со луѓето. Дополнително, рапамицинот може да има значајни несакани ефекти, вклучувајќи супресија на имунолошкиот систем и намалена плодност. Затоа, во моментов се истражуваат ниски, повремени дози, кои би можеле да ги одржат позитивните ефекти и да ги намалат негативните.
Првичните резултати од клиничките испитувања врз луѓе се ветувачки – луѓето кои примаат ниски и повремени дози на рапамицин покажаа подобрувања во индикаторите за здраво стареење. Истражувањата за ефектите на метформин се уште се во тек, а резултатите се очекуваат за неколку години.
Употребата на рапамицин без медицински надзор не се препорачува.
Сепак, фактот дека манипулацијата со еден молекуларен пат може да произведе ефекти слични на оние произведени од исхраната отвора нова ера во истражувањето на стареењето.
Клучниот предизвик е да се развијат терапии што ќе овозможат подолг и подобар квалитет на живот, без да се откажеме од задоволства како парче чоколадна торта.