Министерството за правда на Косово, на 24 јули, соопшти дека издвоило вкупно околу 33 милиони евра за одбрана на обвинетите за наводни воени злосторства во Косово, во судскиот процес што го води Специјалниот суд во Хаг.
Поконкретно, Судот истражува наводни злосторства извршени од членови на Ослободителната војска на Косово (ОВК) против етничките малцинства и политичките ривали од јануари 1998 до декември 2000 година.
Овој суд – со меѓународни судии и обвинители – е основан според косовските закони во 2015 година, но работи во Холандија, пишува Слободна Европа .
Финансиран е главно од Европската Унија, со дополнителни придонеси од неколку други земји, како што се САД, Канада, Норвешка, Швајцарија и Турција. Во последните две години имаше буџет од околу 100 милиони евра.
Трошоците за одбраната на обвинетите главно ги покрива државата Косово.
И покрај изјавите на министерството, Организацијата на воени ветерани од Ослободителната војска на Косово (ОВК) соопшти дека смета дека воведувањето на „плафонски цени“ за хонорарите на одбранбените тимови во Хаг е срамно и побара нивно итно отстранување.
Главниот случај во Хаг се води против поранешни лидери на ОВК, имено поранешниот претседател Хашим Тачи, поранешните пратеници Кадри Весели и Јакуп Красниќи, и поранешниот косовски пратеник Реџеп Селими.
Тие се обвинети за воени злосторства и злосторства против човештвото, што сите четворица го негираат.
Во декември 2024 година, против Тачи беше поднесено второ обвинение за попречување на правдата.
За какви „плафонски цени“ зборуваме?
Според административно упатство од 2024 година, Министерството за правда ги категоризирало надоместоците за адвокатите на одбраната со образложение дека „системот за плаќање треба да придонесе за одржување рамнотежа помеѓу ресурсите и средствата на обвинетиот, во овој случај на државата Косово“.
Според оваа категоризација, државата Косово издвојува до 110.000 евра месечно за адвокат во фазата на судење.
Вршителката на должноста министерка за правда, Албулена Хаџиу, во интервју за Радиотелевизија Дукаѓини на 28 јули изјави дека четвртата категорија – најсериозната – ги вклучува Тачи, Весели, Красниќи и Селими.
„Она што го направивме е, со оглед на тоа што имавме неколку случаи на попречување на правдата, ја направивме промената преку административна инструкција, така што не станува збор за некој со иста финансиска поддршка како оние што се соочуваат со овие обвиненија (за воени злосторства), бидејќи не е исто.“
Според новото административно упатство, доколку некому во Специјалниот суд му се суди за кривични дела што не се поврзани со кривичните дела за кои е основан, вклучувајќи: попречување на правдата, кршење на судските наредби или други прекршоци, тогаш државата обезбедува до 5.000 евра месечно за одбрана.
„Ова е направено за да се обесхрабри некого да му наштети на овој процес. Јас, лично, верувам дека неодамнешните случаи им штетат повеќе отколку што им помагаат“, изјави Хаџиу.
Дали треба да има категоризации?
Амер Алија, правен истражувач во Центарот за хуманитарно право во Косово, за Радио Слободна Европа изјави дека треба да има ограничувања на износот што државата го издвојува за заштита.
„Државните ресурси не можат да се трошат неограничено“, рече тој кратко.
Ехат Мифтарај, извршен директор на Косовскиот правен институт, изјави дека државата Косово не треба да се обвинува за износот на плаќањата што ги врши во случаите поврзани со попречување на правдата, туку дека треба да обезбеди ефикасна заштита, а не да штеди ресурси кога станува збор за случаи на воени злосторства.
„Владата треба да има многу појасна визија и да ја гледа одбраната на обвинетите како одбрана на самата држава Косово. Државата треба да анализира, да направи проценка што добива Република Косово и колку интерес има Република Косово за одбрана на војната на ОВК и одбрана на четворицата главни обвинети во Хаг.“
Според него, судењето сега е во „критичен период“ поради повикувањето на познати сведоци во Хаг и големата посветеност на одбраната, па затоа може да има поголеми трошоци.
Во август минатата година, Фондацијата „Поддршка за правна одбрана на Хашим Тачи“ испрати писмо до шефовите на држави, во кое бара зголемување на средствата за потребите за правна одбрана на поранешните водачи на ОВК, бидејќи во спротивно, главните адвокати беа во опасност да бидат отпуштени.
Но, според Мифтарај, „адвокатите јасно знаеле колку ќе бидат трошоците и колку долго ќе трае процесот“.
„Проблемот е во фактот што обвинетите во Хаг, покрај државната помош, ја имале и Фондацијата која ги поддржувала финансиски, а обвинетите веројатно очекувале поголема поддршка од граѓаните, а кога тоа не било доволно, заостанувале со адвокатските трошоци.“
Радио Слободна Европа/Радио Либерти не беше во можност да добие одговор од одбраната за тоа дали наводите за можни отпуштања се точни. Министерството за правда, исто така, не одговори на барањето на РСЕ/РЛ за повеќе детали за плаќањата.
Специјалниот суд беше основан во странство, по притисок од меѓународната заедница, за да се гарантира непристрасно судење. Стравот од можно заплашување на сведоци е уште една причина зошто судот е со седиште во Холандија, а не во Косово.
Членовите на косовското собрание се обидоа да го распуштат во 2017 година, но без успех.