Во 1972 година, научниците од познатиот Технолошки институт во Масачусетс (МИТ) објавија студија со наслов „ Границите на растот“.
Ова беше резултат на проектот нарачан од „ Римскиот клуб “, глобална организација која собра научници, економисти и политичари загрижени за одржливоста на економскиот и демографскиот раст.
Авторите на студијата Донела Медоус, Денис Медоус, Јорген Рандерс и Вилијам Беренс III користеле револуционерен компјутерски модел за тоа време, World3, за да симулираат како населението, индустријата, потрошувачката на ресурси и загадувањето би можеле да растат и да влијаат едни на други до 2100 година.
Студијата беше напишана во книга „ Пет увиди за избегнување колапс “, која беше преведена на 30 јазици и продадена во повеќе од 30 милиони примероци.
Колапс во средината на 21 век
Проектот презентираше неколку сценарија во зависност од тоа како човештвото ќе реагира на ограничувањата на растот.
Најважното и познато сценарио е она во кое политиките и бизнисите ќе продолжат да се однесуваат како да не се случуваат промени, познато како „business as usual“ (BAU), според кое, доколку експоненцијалниот раст на потрошувачката на ресурси, индустријата и населението продолжи, некаде помеѓу 2030 и 2050 година, ќе дојде до ненадеен колапс.
Кој е моделот World3?
World3, на кој се базира студијата, е динамичен системски модел за компјутерска симулација на интеракцијата на пет варијабли: раст на населението, индустријализација, загадување, производство на храна и потрошувачка на необновливи ресурси, пишува theidependent .
Комбинирајќи ги овие податоци, научниците предвидоа дека, без големи промени во глобалните политики и човековото однесување, човечката цивилизација неизбежно ќе оди кон колапс.
Овој модел беше подобрен и развиен неколку пати по неговото објавување.
Што предвиде студијата?
Студијата идентификуваше неколку клучни фактори кои би можеле да доведат до колапс:
Исцрпување на необновливите ресурси – Неконтролираната потрошувачка на ресурси како што се фосилните горива и минералите може да доведе до пад на индустриското производство и економски раст.
Прекумерно загадување – Акумулацијата на загадувањето, вклучително и емисиите на стакленички гасови, може да предизвика сериозни еколошки проблеми, како што се климатските промени, кои негативно влијаат на земјоделството и здравјето на луѓето.
Пренаселеност – Растот на населението ја зголемува побарувачката за ресурси и услуги, оптоварувајќи ги екосистемите и инфраструктурата.
Намалувањето на земјоделското производство – Деградацијата на земјиштето, загубата на биодиверзитетот и климатските промени може да ја намалат способноста за производство на храна, што може да доведе до недостиг и зголемување на цените.
Критика и потсмев
Иако авторите нагласија дека нивните предвидувања не се предвидувања, туку предупредувања за можните насоки на развој на човечките системи, студијата предизвика силни реакции. Додека некои во научните и политичките кругови ги сфатија наодите многу сериозно, многу медиуми, претприемачи и економисти ја исмеваа студијата, особено во текот на 1970-тите.
Критичарите тврдеа дека моделите се премногу поедноставени, дека не ги земале предвид иновациите и способноста на луѓето да се прилагодат и дека се засновани на „катастрофален“ пристап.
Еден од најгласните критичари беше економистот Џулијан Сајмон, кој тврдеше дека основните концепти во основата на сценаријата во „Пет увиди за избегнување колапс“ се погрешни, бидејќи самата идеја за тоа што го прави „ресурсот“ се менува со текот на времето.
Како илустрација го наведе примерот на дрвото, кое било главен материјал за изградба на бродови до 1800-тите, кога почнале да се градат од железо. Тој истакна дека загриженоста за потенцијалниот недостиг на дрво постоела уште од 1500-тите.
Позитивни одговори и потврди од студијата
Меѓутоа, со текот на годините и децениите, студијата наидува на позитивни оценки и потврди.
Авторите на оригиналниот извештај објавија ажурирано издание на студијата во 1992 година, насловено „Надвор од границите“, кое покажа дека многу од предвидувањата на оригиналот се остваруваат.
Во 2004 година, беше објавено друго ажурирање наречено Limits to Growth: The 30-Year Update , кое покажа дека вистинските податоци го следат најлошото сценарио, BAU. Донела Медоус и нејзините колеги истакнаа дека без поголеми промени, колапсот ќе се случи околу 2040 година и дека неговите знаци се присутни насекаде.
Нивото на морето се зголеми за 10-20 см од 1900 година. Повеќето глечери надвор од поларните региони се повлекуваат, а површината и дебелината на арктичкиот морски мраз се намалуваат во текот на летото.
Во 1998 година, повеќе од 45 отсто од светското население живеело со просечен приход од 2 долари дневно или помалку. Во меѓувреме, најбогатите 20 отсто контролираа 85 отсто од глобалниот БДП. Јазот меѓу богатите и сиромашните продолжува да расте.
Во 2002 година, Организацијата за храна и земјоделство на Обединетите нации процени дека 75 отсто од риболовните полиња на океаните биле експлоатирани до или над нивната потенцијална граница. Првата глобална проценка за загубата на земјиштето, заснована на опширно истражување на експерти, покажа дека 38 отсто – речиси 1,4 милијарди хектари – од моментално искористеното земјоделско земјиште е деградирано.
„Педесет и четири земји забележаа пад на БДП по глава на жител во периодот 1990-2001 година“, предупредуваат авторите во резимето на извештајот.
Во 2014 година, Римскиот клуб објави извештај предводен од Уго Барди, кој исто така ги потврди претходните наоди, со посебен акцент на исцрпувањето на ресурсите и потребата за „кружна“ економија.
Во 2020 година, Гаја Херингтон, економист и експерт за одржливост во глобалната консултантска фирма KPMG во САД, спроведе независна анализа на реални податоци и покажа дека предвидувањата од Granice rasta се сè уште шокантно точни и дека сценариото BAU е во тек.
Во 2023 година, Арџуна Небел, професор на Техничкиот универзитет во Келн и член на Институтот за обновливи ресурси (CIRE), и неговите соработници ги ажурираа параметрите на моделот World3 користејќи емпириски податоци до 2022 година. Резултатите покажаа дека симулациите сè уште укажуваат на надминување и рушење на оригиналното сценарио, слично на сценариото што доаѓа.
Конечно, во 2024 година, MIT и LADbible спроведоа независни анализи каде најновите компјутерски модели потврдија дека, доколку не се случат големи промени, колапсот ќе се случи околу 2040 година, со тешки економски и социјални последици.