Бидејќи трошоците за прскање на посевите со пестициди стануваат сè поскапи, земјоделците во
земјоделското срце на Грција се свртеа кон поевтина алтернатива: течности во необележани пластични шишиња шверцувани по копно и море.Производите се поефикасни, велат десетина земјоделци низ тесалиската рамнина. Тие се исто така потенцијално поштетни: лабораториските тестови споделени со Ројтерс покажуваат дека шишињата содржат пестициди забранети во Европската Унија веќе неколку години поради сомнителни ризици за луѓето или животната средина.
Ситуацијата во Грција, објаснета од земјоделци, избрани функционери, службеници за спроведување на законот и експерти за индустријата за пестициди, се повторува низ цела ЕУ, каде што властите велат дека употребата на забранети и фалсификувани пестициди е поголема од кога било.Ова доаѓа во време кога блокот се стреми да ја намали дури и употребата на дозволени помагала за земјоделски култури како дел од својата зелена транзиција .Најмалку 14% од пестицидите што се користат на полињата во ЕУ денес се нелегални, во споредба со околу 10% во 2015 година, покажуваат податоците на ЕУ. Во некои области на Грција, тој број достигнува 25%, соопшти грчкото Здружение за заштита на културите ESYF, кое ги претставува компаниите за пестициди во земјата.
Рекордни 2.040 тони нелегални пестициди беа запленети од полицијата во Европа во 2022 година, покажуваат најновите достапни податоци на Европол од операција на ниво на ЕУ, што е четири пати повеќе отколку во 2019 година.Проблемот е веројатно уште поголем бидејќи толку многу шверц поминува неоткриено, велат властите во Грција и во неколку од главните земјоделски производители во Европа: Франција, Германија и Шпанија.„Ова е долгогодишна загриженост“, изјави портпаролот на Европската комисија како одговор на прашањата на Ројтерс.На земјите-членки им беше доверено да се борат против шверцот, но Комисијата работи на забрзување на одобрувањето на нови супстанции за да им помогне на земјоделците законски да се борат против штетниците, рече портпаролот.Грчкиот министер за земјоделство, Костас Цијарас, за Ројтерс изјави дека Грција работи на заштита на јавното здравје, поддршка на земјоделците и промовирање на безбедно и легално земјоделско производство.
„Борбата против нелегалноста е приоритет за нас“, рече тој.
Егзистенција загрозена
Грчките земјоделци се ранливи на нелегалната трговија со пестициди поради долготрајните последици од финансиската криза од 2010-18 година и климатските промени , кои ја исушија нивната земја и доведоа до епидемии на штетници.Пестицидите можат да изнесуваат до 50% од годишните трошоци, велат некои земјоделци. Литар популарен грчки инсектицид чини до 380 евра (445 американски долари). Фалсификат може да се најде на црниот пазар за 200-230 евра, додадоа тие.Високите цени ги загрозуваат егзистенциите во Тесалија, клучна житница во централна Грција, која произведува јаболка, бадеми, житарки и памук. Овоштарниците во регионот се напуштени бидејќи земјоделците бараат работа на друго место.„За да преживее, земјоделецот мора да стане криминалец?“, вели Јоргос Зеикос, одгледувач на јаболка од четврта генерација, кој раководи со задруга во селото Агија.„Едно е да го кршиш законот за профит; друго е да го правиш тоа само за да преживееш.“Зеикос рече дека одбил понуди за употреба на нелегални пестициди. Но, земјоделците во шест села низ жешката долина рекоа дека тие, или нивните роднини или соседи, ги пробале.Друго искушение е перцепираната ефикасност на нелегалните пестициди.На пауза од нивите, земјоделците во селото Метаморфоси, кое произведува памук, раскажаа како постарите, сега забранети пестициди биле толку силни што птиците не летале над нивните полиња откако ќе ги прскале. Сега, велат тие, нанесуваат двојно поголема доза од препорачаната од легалниот производ.Џорџ Понтикас, претседател на ESYF, здружението за заштита на посевите, ги отфрли тврдењата на земјоделците дека пестицидите се скапи и неефикасни. Тој рече дека властите не преземаат доволно мерки за да ги казнат прекршителите на законот.„Некој што ги труе нашите залихи на храна за да оствари профит треба да се третира како криминалец“, рече Понтикас, кој е и извршен директор на грчката филијала на швајцарскиот агрохемиски гигант Сингента.
Производите се шверцуваат во Грција по копнен пат од Бугарија во резервни гуми или се транспортираат со сплавови што трговците со луѓе ги користат за да донесат мигранти во Европа од Турција, велат земјоделците и службениците.Во едно село, одгледувач на бадеми рекол дека еднаш возел до Бугарија и купил пет кутии фалсификувани производи за себе и за своите соседи. Во друго село, еден земјоделец рекол дека мештаните дејствуваат како посредници за човек познат како „Бугаринот“. Кога се очекува, тие примаат наредби од другите во селото.Земјоделците плаќаат во готово, прскаат ноќе и ги горат празните контејнери за да ги избришат сите докази, рекоа тие.„Ако го сакате, ќе го најдете“, рече Танасис Костис, земјоделец во Метаморфоси. Костис рече дека не користел нелегални производи.Земјоделците кои за Ројтерс изјавија дека користеле нелегални пестициди побараа да останат анонимни од страв од одмазда од властите.Бугарската агенција за безбедност на храната соопшти дека ги засилила инспекциите од октомври за борба против трговијата и употребата на неовластени производи.Турското Министерство за трговија не одговори на барањето за коментар.Трговијата е сè повеќе структурирана, наликува на организиран економски криминал, изјави висок функционер на грчката полиција, зборувајќи под услов да остане анонимен. Улогите се поделени на увоз, складирање и дистрибуција. Во меѓувреме, полицијата дејствува главно врз основа на дојави, изјавија за Ројтерс тројца полициски и индустриски претставници.Димитрис Ставридис, раководител на Генералниот директорат за регионална земјоделска економија на Тесалија, призна дека би можеле да се спроведат повеќе проверки на земјоделските пазари, но рече дека некои региони се борат со недостаток на персонал.
РИЗИЦИ ПО ЗДРАВЈЕТО
Запленетите производи одат во Фитопатолошкиот институт Бенаки во Атина за анализа. Многу од нив пристигнуваат со бугарски, турски или рачно напишани етикети. Некои фалсификати изгледаат како производи одобрени од ЕУ, но може да содржат штетни замени, вклучувајќи непознати растворувачи. Според грчкиот закон, само пестицидите со грчки етикети се легални.Грчката полиција и Европол велат дека многу од овие супстанции потекнуваат од Кина.Кинеското Министерство за надворешни работи во е-пошта соопшти дека отсекогаш барало од компаниите да ги почитуваат законите во земјите во кои работат и дека Пекинг е подготвен да ја зајакне соработката со ЕУ во спроведувањето на царинските прописи.Забраните од ЕУ делумно се должат на она што регулаторите го идентификуваа како здравствени ризици, вклучувајќи врски со оштетување на црниот дроб, бубрезите и белите дробови или како можни канцерогени. Сепак, некои од овие хемикалии се користат легално во други земји, вклучувајќи ги и САД.Над десетина забранети пестициди – некои од 2009 година – беа откриени само во Грција во 2024 година, покажуваат тестовите до кои дојде Ројтерс.„Ова е сериозно“, рече гувернерот на Тесалија, Димитрис Куретас, професор по токсикологија, осврнувајќи се на истражувањата за можното влијание врз здравјето.Во изминатата година, 10 забранети пестициди беа откриени во грчки производи, вклучувајќи маслинки, цреши, домати, грозје и портокали, покажуваат податоците на Министерството за земјоделство.Иако Светската здравствена организација вели дека ризикот за потрошувачите од ниските нивоа на пестициди е минимален, земјоделците што користат нелегални хемикалии може да се соочат со поголема опасност.На почетокот на 2000-тите, пулмоналните лекари во Универзитетската болница Лариса во Тесалија забележале дека многу пациенти кои пушеле и биле изложени на пестициди развивале ретка форма на лузни на белите дробови. Во 2006 година, нивните објавени наоди, заедно со слични истражувања во Франција, помогнаа формално да се препознае болеста сега позната како комбинирана белодробна фиброза и емфизем (CPFE).„Речиси сите такви пациенти изложени и на пушење и на пестициди го развиле овој посебен ентитет“, рече доктор Илијас Димеас.На други места во земјоделските региони на Грција, лекарите велат дека во последниве години забележале пораст на респираторни заболувања, што потенцијално е поврзано со изложеност на пестициди и почнуваат да обрнуваат внимание на професионалната историја на своите пациенти.Земјоделците ги поздравуваат ризиците со кревање раменици.„Сите пестициди имаат последици“, рече Костис, земјоделецот во Метаморфоси. „Имав маска, но оваа година воопшто не ја носев.“