Северна Македонија за прв пат ќе има претседател. Гордана Силјановска-Давкова поддржана од партијата ВМРОДПМНЕ-ПДУКМ на вчерашните претседателски избори (8 мај) победи со голема разлика пред контракандидатот и актуелен претседател Стево Пендаровски.
Според првите резултати од ДИК, јавува Телеграф Македонија, Силјановска добила 560.000 гласови, додека Пендаровски 251.000 гласови. Силјановска во првиот говор по објавувањето на резултатите рече дека ќе биде претседател на сите граѓани без разлика на етничка или партиска припадност.
„Јас велам дека од овој момент овде ќе бидам претседател на сите граѓани, на сите етнички групи, на сопартијците, на оние кои не се во партијата, затоа што претседател, особено ако е жена, не може да обединува или бара единство ако се држи до партиските линии“, рече Силјановска.
Силјановска во јавните настапи избегнуваше политички одговори за уставните измени и главно даваше одговори дадени од теоријата на правото.
Силјановкса во интервју за РЕЛ вели дека претседателот на државата не одлучува дали ќе има измени на Уставот или не. Но, на прашањето дали новиот собраниски состав ќе гласа за уставните измени и таа е претседател, Силановска одговори дека ќе ги почитува.
Без „Северот“ на јавни настапи
Претставувајќи ја платформата со која се натпреваруваше на претседателските избори, Силјановска-Давкова рече дека „тоа е програма за заштита на државните интереси и враќање на гордоста за Македонија“.
Таа во кампањата не го користеше новото име на државата, според Договорот од Преспа потпишан со Грција во 2018 година.
„Почитувајќи ја јасно изразената волја на граѓаните на Македонија од септември 1991 година, како и од септември 2018 година, но и како граѓанин, нема да ја користам придавката „северот“ во моите говори во јавноста“, пишува таа во програмата со која се појави на изборите.
Договорот од Преспа во 2018 година го потпишаа тогашните министри за надворешни работи на Македонија и Грција, Никос Коѕијас и Никола Димитров, како решение за македонско-грчкиот спор за името Македонија, за кој двете земји преговараа 27 години.
Прашања за Договорот од Преспа
Во делот на надворешната политика, Силјановска-Давкова исто така се заложи дека ќе биде пред се „активен лобист“ во земјите членки на Европската Унија, за отворање на патот на Македонија кон ЕУ. Сепак, прашањето за Договорот од Преспа се уште го смета за отворено „правно и политички“.
„Договорот од Преспа, заедно со уставните амандмани, е одобрен со кршење на националното право и се оспорува во рамките на меѓународното право, особено во однос на правото на самоопределување, принципот на еднаквост на државите, мешањето во внатрешните работи на државниот суверен, а кршењето на идентитетот е и сериозно кршење на колективните и индивидуалните човекови права на македонските граѓани“, пишува таа во својата програма.
Силјановска-Давкова во своите предизборни настапи рече дека во однос на Договорот од Преспа „сите нејзини постапки ќе бидат во рамките на локалното и меѓународното право“.
Повеќе искуство во науката, помалку во политиката
Силјановска-Давкова на 11 мај ќе наполни 71 година, ден пред истекот на мандатот на актуелниот претседател Пендаровски.
Иако низ годините повремено влегуваше во политичката арена, во различни улоги, Силјановска-Давкова на јавноста и е најпозната како правен експерт.
Од 2004 година е редовен професор по уставно право, политички систем, современи политички системи и локална самоуправа на Правниот факултет „Јустиниани Први“ во Скопје. Докторирала правосуденство на Универзитетот во Љубљана во 1993 година.
Во својот академски ангажман таа е автор на повеќе од 200 научни трудови од областа на уставното право. Таа е и основач на првиот Совет на европското движење во Македонија. Била член на многу национални и меѓународни правни институти и здруженија, вклучувајќи ја и Венецијанската комисија за малцински прашања.
За прв пат во политиката влезе во 90-тите години на минатиот век, по предлог на Либералната партија, како министер без ресор во првата влада на тогашниот премиер од СДСМ, Бранко Цервенковски (1992-1994).
Таа стана поактивна во 2004 и 2005 година, кога се спротивстави на Законот за територијална организација познат како поделба на општините по Рамковниот договор (потпишан во Охрид во 2001 година и ставање крај на конфликтот во Македонија). Со овој закон се создадоа повеќе општини со албанско мнозинство.
Во 2017 година таа беше гласна против Законот за употреба на јазиците, со кој албанскиот стана втор официјален јазик во Македонија. За овој закон, Силјановска-Давкова рече дека е противуставен и дека го урива духот на Рамковниот договор.
На парламентарните избори 2020 година Силјановска-Давкова беше носител на листата за пратеници на ВМРО-ДПМНЕ и на Коалицијата во првата ИЕ. Од август 2020 година е пратеник во Собранието.
Но, вели дека е автономна во своето заменик делување и не сака да се поврзува со ВМРО-ДПМНЕ бидејќи не е член на партијата.
Овластувањата на шефот на државата во Македонија
Претседателот, според своите овластувања, го определува мандатот за состав на Влада, со указ именува и разрешува амбасадори во странство, прима акредитивни писма и повлекува странски дипломатски претставници, склучува меѓународни договори во името на Републиката, доделува одликувања и признанија и дава помилување.
Претседателот, исто така, потпишува декрети за прогласување закони. Претседателот на Републиката може да одлучи да не го потпише указот, да стави вето и да го врати на повторно разгледување во Собранието.
Претседателот на државата е и врховен командант на вооружените сили, како и претседател на Советот за безбедност и го именува и разрешува директорот на Агенцијата за разузнавање.
Според Уставот на Македонија, мандатот на претседателот на државата е пет години, со право само на еден реизбор.
Гордана Силјановска-Давкова е шестата претседателка на Македонија.