Оклопен зелен теренец забрзано се движеше по патот, а руските сили беа од другата страна на реката… Внатре, Халина Лухова, градоначалничката на Херсон, ја држеше кацигата во скутот и погледна низ непробојното стакло надвор. Кога првата граната ечеше токму на патот пред нив, можеби 200 метри напред, нејзиниот возач го стегна воланот и возеше право низ облакот од црн чад.
„О Боже мој“, рече Лухова додека возеше низ градот во друштво на новинарите на Њујорк Тајмс. „Ме ловат! Втората граната падна уште поблиску. Градоначалничката беше „речиси убиена“ шест пати. Спие на полски кревет во ходникот. Таа заработува, пресметано, 375 долари месечно, а нејзиниот град во јужна Украина стана едно од најекспонираните места во војната, додека руската артилерија пука речиси секој час.
Но, Халина Лухова, единствената жена на чело на еден голем град во Украина, останува решена да одржи одредено чувство на нормалност таму, иако Херсон во моментов е сè само не нормално место за живеење.
Редовни состаноци одржува во подземни скривалишта. Еднаш, ги критикувала раководителите на одделите бидејќи премногу долго време поставувале засолништа и друга заштита од бомби. Шета по населбите и разговара со жителите кои живеат под гранати, додека некоја од нив евентуално не ги убие.
Таа сите поплаки за корупција или лошо менаџирање ги препишува на себе – а ги има многу – руски соработници кои работат на систематското ширење гласини, кои, како што вели градоначалничката, се платени да клеветат и да ја нарушат нејзината администрација.
НИКОГАШ НЕ ОДМАРА
Херсон, пристанишен град на реката Днепар, беше заземен од руските сили во март и ослободен од украинските сили во ноември. Три месеци подоцна, тој беше речиси целосно напуштен. Група деца кои не одат на училиште шетаат по празните булевари обложени со безлисни дрвја и руинирани згради. Лухова ја дефинира својата работа со неколку глаголи: закопај, исчисти, поправи и нахрани. Околу 10 отсто од првобитното население на Керсон, 330.000 што останаа, главно се премногу стари, премногу сиромашни или премногу тврдоглави за да избегаат.
Неодамна, градоначалничката толку ја преоптоварија нивните потреби – за храна, вода, генератори, пристап до интернет, автобуси, пензии, лекови, огревно дрво – што спиеше само околу еден час навечер и толку се исцрпи што мораа да и дадат лекови до инфузија.
„Ни требаат тие засолништа за бомби, сега“, рече таа на состанокот на почетокот на февруари, кога надвор беше неколку степени под нулата. Пред неа во подземната канцеларија седеа шефовите на главните одделенија во градот, многумина со зимски јакни и капи. Немаше греење. Таа побара итна набавка на десетици самостојни бетонски засолништа-бункери.
Кога некој од одговорните лица ѝ одговорил дека мора да го следат процесот на склучување договори или може да бидат обвинети за корупција, таа експлодирала: „Не правиш ништо, твојата глупост навистина ме нервира“, му одговорила без „пардон“ таа. Тој само ги превртел очите и излегол надвор да запали една цигара.
Во политичката култура во која доминираат мачо типовите – знаеме, на пример, дека градоначалникот на Киев е висок поранешен боксерски шампион во тешка категорија, – г-ѓа Лухова (46) во нејзините сиви велур чизми и црна надуена јакна со јака од вештачко крзно, е дефинитивно различна фигура..
Таа беше одгледана од самохрана мајка на крајот на советската ера, а сега Лухова се смее размислувајќи за нивните проблеми тогаш. Кога Украина стана независна, таа предаваше англиски јазик, беше омажена и мајка. Таа напредуваше на позицијата директор на училиштето, која ја искористи како отскочна даска за избор на градскиот совет во Херсон пред осум години. Пред руската инвазија во февруари минатата година, таа беше претседател на градскиот совет. Руските сили и ја запалиле куќата во март, а таа го напуштила градот набргу потоа.
Русите се обидоа да го направат Херсон дел од Русија, принудувајќи ги децата да учат руски во училиштата, а луѓето да користат руски рубљи на пазарите. Во јуни, нејзиниот шеф, претходниот градоначалник на Херсон, беше киднапиран и оттогаш никој не го видел. Лухова потоа го зазеде неговото место и стана шеф на воената администрација во Херсон.
ВРАЌАЊЕ ВО ОСЛОБОДЕНИОТ ГРАД
Кога се вратила во ноември, го затекнала градот во „екстаза“ бидејќи иако руските сили биле истерани, градот бил во ужасна состојба. -Русите ограбија сè, од опрема за прочистување на водата и вековна уметност до противпожарни камиони и градски автобуси. И не отидоа далеку. Украинските трупи немаа доволно сила да ги гонат надвор од другиот брег на реката. Сега Русите стојат на него и упорно, од мала далечина, ги масакрираат нејзините граѓани.
Ниту еден град во Украина надвор од Донбас не е гранатиран толку силно како Херсон. Во изминатите два и пол месеци, украинските власти рекоа дека градот бил цел на гранати повеќе од 1.800 пати. Проектилите пристигнуваат без предупредување, нема сирени за воздушен напад. Русите пукаат од тенкови, топови, минофрлачи и ракетни фрлачи и експлозии кои следат неколку секунди подоцна. Непријателот е толку блиску, на некои места помалку од еден километар. Жителите едвај имаат време да одат во прифатилиштето.
Од средината на ноември, според украински извори, Русите раниле стотици жители во Херсон и убиле повеќе од 75. „Тоа е крвава одмазда“, вели градоначалничката Лухова. „Постои онаа стара изрека: „Ако јас не можам да ја имам, никој не може“, рече таа, обидувајќи се да објасни зошто Русите ќе го гранатираат градот дури и по повлекувањето, трошејќи ја својата скапоцена муниција.
Херсон е разурнат град кој беше на првата линија на најсмртоносниот воен конфликт во Европа од Втората светска војна, а Лухова во него е претставник на пркосниот украински дух кој не дозволува руското знаме да се вее над оваа земја.
Но, како и во секој друг град и овде жителите се жалат на раководењето на градската управа.
Некои на социјалните мрежи упорно повторуваат дека градоначалничката краде хуманитарна помош, што Лухова категорично го демантираше. Олександр Слобожан, извршен директор на Асоцијацијата на украинските градови, рече дека наводите се, колку што знаел, кампања за оцрнување од страна на проруски агенти.
И покрај сите предизвици, г-ѓа Лухова е решена да ги задржи најосновните функции на градот во Херсон. Таа неодамна отпатува за Киев за да побара 20 автобуси. „Ние сме парализирани“, рече таа. „Нашите трамваи не работат и не можеме да ги стартуваме бидејќи кога работниците одат да ги поправаат шините – снајперисти ги убиваат.
Таа се врати во Херсон со ветување дека автобусите доаѓаат.
„Ми се допаѓа како работи“, изјави Слобожан за Њујорк Тајмс. „Тоа оди напред без разлика на се.
Нејзиниот сопруг е таксист во друг град, а нејзините двајца возрасни синови живеат далеку, па таа е без семејство во Херсон. Повеќето денови таа оди низ градот со зелениот оклопен теренец.
Додека американските новинари возеле со неа, а на патот пред нив експлодирала граната, нејзиниот возач се свртел најбрзо што можел. Но Русите ги следеле… Истрелале уште еден проектил од другата страна на реката кој удрил во куќа покрај патот. Возилото продолжило да се движи, но смртоносната муницијата била упорна да ги следи по нивниот пат.
Но, ниту овој пат, седми пат, не успеале да ја ликвидираат храбрата жена на чело на Херсон.