Како Ердоган ја направи Турција светска сила?
На 14 мај, Реџеп Таип Ердоган (69), најмоќниот човек во Турција, се соочи со најголемиот предизвик во неговата досегашна кариера. Претседателските избори, трети по ред за Ердоган, се првите што тој не победи убедливо во првиот круг. Што и да одлучат турските гласачи, во вториот круг на претседателските иѝбори едно е сигурно – Ердоган ги одбележа последните две децении во Турција и ја трансформираше оваа земја.
Ердоган е човек кого неговите политички противници го обвинуваат дека е автократ, па дури и диктатор, кој ја задушува слободата на медиумите, ги затвора неистомислениците, ги крши човековите права и слободата на говор и го затвора секуларизмот во Турција „на задната врата“. Оние кои го поддржуваат велат дека Ердоган ја направи Турција светска сила, ја поттикна економијата и е одговорен за голем број инфраструктурни проекти низ целата земја.
Неговиот политички подем започна како градоначалник на Истанбул во 1994 година, големиот град во кој се пресели неговото семејство во 1960-тите. Тој израснал во многу религиозно семејство во сиромашната работничка населба Касим Паша каде како дете продавал лепчиња и лимонада за да заработи пари. Во младоста играл фудбал и посетувал исламски училишта. Оваа последна информација, според неговите биографи, многу влијаела на неговите конзервативни ставови. Во текот на седумдесеттите, кога беше студент по менаџмент, се активираше во исламистичките кругови, се приклучи на „Партијата на благосостојбата“ и до средината на деведесеттите го достигна самиот врв на партијата.
На изборите за градоначалник на Истанбул во 1994 година, Ердоган лесно победи, на изненадување на многумина. Аналитичарите главно тврдеа дека успехот на неговата кампања се должи на фактот што тој се обрати на „обичниот човек“ , бегалците од руралните делови на Турција кои дојдоа во Истанбул во потрага по подобар живот, оние семејства кои, како неговите во Касим Паша, живееше тешко.
Тој вети големи проекти, од инфраструктурни како што се продолжување на линијата на метрото, изградба на аеродроми и железници, до изградба на водоводни цевки и поволни станови што може да си ги дозволи работничката класа. До денес, Ердоган го задржа тој стил на кампања.
Тој ја презеде власта на национално ниво во 2002 година со неговата нова Партија на правдата и развојот (АКП). Во текот на првата деценија од владеењето на Ердоган, економските резултати го направија популарен, иако сонот на Турција за пристапување во ЕУ заврши во истиот период. Уште тогаш критичарите го обвинија за задушување на слободите, демократијата и кршење на законите, но влегувајќи во втората деценија од неговото владеење, го обвинуваат и дека е диктатор. Дури и во 2013 година, ширум Турција избија демонстрации против Ердоган и неговиот авторитарен стил на владеење, но и тој успеа да преживее.
Тие протести наречени протести Гези во паркот во Истанбул од каде што почнаа, се сметаа за најголем предизвик за владеењето на Ердоган до 15 јули 2016 година. Тогаш дел од армијата се обиде да го собори Ердоган со воен удар – настан кој сега се смета за една од клучните точки во кариерата на Ердоган. Кобната ноќ беа убиени околу 400 луѓе, но претседателот на Турција успеа да остане на власт. Оттогаш, десетици луѓе се уапсени во врска со настанот, поради што Ердоган е честа мета на критиките на Западот.
Следниот чекор беше да се распише референдум во 2017 година, на кој тој го смени уставот и го смени парламентарниот систем во претседателски – односно целата моќ што веќе ја поседуваше и формално ја префрли во негови раце. Овој потег не наиде на одобрување на Западот, но на Ердоган не му беше грижа. Тој гласно одговараше на критиките, врескачите, новинарите и членовите на опозицијата често завршуваа зад решетки, додека тогаш официјално најсилниот човек во Турција се обидуваше да ја позиционира својата земја како светска сила со активно преземање улога во конфликтот во Нагорно-Карабах, Либија, Сирија, балансирање меѓу Русија и сега.
Економски гледано, Ердоган навистина ја подигна Турција. За време на неговото владеење, Турција влезе во првите 20 економии во светот, но економијата е таа што сега може да му се сврти на глава.
Имено, веќе неколку години џебовите на обичните Турци се празни, а инфлацијата расте со речиси неверојатна брзина. Годините на корона и затворањето на турските плажи не помогнаа ситуацијата да се подобри. Напротив. Популарноста на Ердоган паѓа, но тој се уште ги држи работите под контрола. До кога!?