Астрономите можеби се на прагот на историско откритие – потврда за атмосфера слична на Земјата на далечна егзопланета. Прелиминарните набљудувања од вселенскиот телескоп Џејмс Веб се ветувачки, но сега се чекаат подетални анализи. Планетата за која станува збор е TRAPPIST-1 e, карпест свет со големина на Земјата, оддалечен 40 светлосни години, кој би можел да има услови за течна вода, пишува CNN.
Уникатниот систем TRAPPIST-1
Планетата е дел од системот TRAPPIST-1, откриен во 2016 година. Системот, именуван по омиленото пиво на белгиските астрономи кои го откриле, оттогаш е под постојан надзор на научниците.
„Како планетарен систем, тоа е најнеобичното нешто што можете да го замислите“, рече Нестор Еспиноза, астроном во Научниот институт за вселенски телескопи во Балтимор.
„Ѕвездата е многу, многу мала – приближно со големина на Јупитер – и околу неа орбитираат најмалку седум карпести планети. Три од нив се во она што го нарекуваме зона погодна за живеење, што значи дека се доволно блиску до ѕвездата што, доколку имаа атмосфера, би можеле да поддржат течна вода.“
Еспиноза и неговите колеги се фокусираа на TRAPPIST-1 e, четвртата планета од ѕвездата, во студија објавена минатата недела во The Astrophysical Journal Letters. Четири набљудувања спроведени во 2023 година со телескопот Веб не успеаја да го исклучат присуството на атмосфера, што поттикна оптимизам.
„Врз основа на првите четири набљудувања, не можеме да кажеме дека [оваа планета] нема атмосфера, па сонот е сè уште жив – можеби сè уште има атмосфера“, рече Еспиноза, „и тоа е супер возбудливо, бидејќи имаме програма од уште 15 набљудувања“.
Пребаруваат клучни ликови
Кога бараат атмосфера, астрономите чекаат планетата да помине пред својата ѕвезда и ги евидентираат промените во светлината што се филтрира низ неа. На овој начин, тие бараат хемиски индиции што го откриваат составот на атмосферата. Четири набљудувања досега го исклучија постоењето на примарна атмосфера базирана на водород, која веројатно била однесена од зрачењето на ѕвездата. Слично нешто се случило и со Земјата, која подоцна развила секундарна атмосфера, а научниците се надеваат дека истото важи и за планетата TRAPPIST-1 e.
Друга студија, исто така објавена минатата недела, сугерира дека планетата веројатно нема густа атмосфера богата со јаглерод диоксид како Венера или Марс, туку наместо тоа сугерира дека има атмосфера богата со азот, послична на Земјата. „TRAPPIST-1e останува една од нашите најпривлечни планети во зоната за живеење, а овие нови резултати нè доближуваат еден чекор поблиску до разбирањето каков е овој свет“, вели Сара Сигер, професорка по планетарна наука на МИТ и коавторка на обете студии.
Револуцијата на телескопот Џејмс Веб
„Пред три години, пред лансирањето на „Џејмс Веб“, ваквите студии беа научна фантастика“, рече Еспиноза. „Сега сум прилично уверен дека ќе можеме да видиме каква атмосфера би можел да има TRAPPIST-1 e – и дали има атмосфера слична на Земјата, ќе можеме да кажеме.“ Неговиот тим планира да заврши уште една рунда од 15 набљудувања до крајот на годината. Доколку најдат цврсти докази за атмосфера, ќе следат понатамошни студии, во кои ќе се бараат гасови како метан, кој е поврзан со животот на Земјата.
Потврдата за постоење на атмосфера би била револуционерна бидејќи црвените џуџиња, како ѕвездата TRAPPIST-1, го сочинуваат мнозинството ѕвезди во универзумот.
„Ако може да се случи таму, може да се случи насекаде. Можностите за живот едноставно се множат“, објасни Еспиноза.
Дури и ако се покаже дека нема атмосфера, резултатот би бил значаен бидејќи би го направил животот на Земјата уште поспецијален.
Возбудливи, но нецелосни резултати
Мајкл Гилон, кој го предводеше тимот што го откри системот TRAPPIST-1, ги смета овие први резултати за исклучително возбудливи.
„Податоците сè уште не се конечни“, додаде тој, „но тие покажуваат дека JWST има моќ да открие атмосфера слична на Земјата, доколку таква постои.
За првпат во историјата, навистина сме во дофат на откривање на атмосфера околу потенцијално погодна за живеење карпеста егзопланета.“
Научниците се согласуваат дека резултатите се интригантни, но нецелосни. Хауард Чен од Технолошкиот институт на Флорида вели дека планетата е на „пресвртна точка“ – можеби еволуирала како екстремно сув или свет богат со вода. „Фактот дека TRAPPIST-1e може да биде или многу сув или многу влажен значи дека следните неколку набљудувања од JWST би можеле да донесат драматично откритие“, рече Чен