Неколку земји во Европа се борат да ја вратат електричната енергија откако голем прекин на електричната енергија предизвика затемнувања, објави „Гардијан“.
Шпанија, Португалија и делови од југозападна Франција претрпеа масивен прекин на електричната енергија во понеделник, а меѓу погодените се и големите градови, вклучувајќи ги Мадрид, Барселона и Лисабон.
Домови, канцеларии, возови, семафори, па дури и тенискиот турнир Мадрид Опен беа погодени, предизвикувајќи хаос за милиони луѓе и поттикнувајќи напори од страна на шпанските и португалските влади и мрежни оператори да го разберат проблемот и да го решат.
Што се случи?
Red Eléctrica de España (REE), електричната мрежа на Шпанија, рече дека Шпанија и Португалија се погодени од „el cero“ – нула.
Неговиот португалски колега, Redes Energéticas Nacionais (REN), рече дека прекинот започнал во 11:33 часот по западноевропско време.
До средината на попладнето, шпанскиот оператор, кој е делумно во државна сопственост, соопшти дека почнал да го обновува напонот на север, југ и запад од Иберискиот Полуостров.
Процесот на обновување може да се спроведува само постепено, за да се избегне преоптоварување на делови од мрежата како што се поврзува секој генератор.
„Ендеса“, најголемата шпанска енергетска компанија со 10 милиони клиенти, и „Ибердрола“, вториот најголем снабдувач, изјавија дека соработуваат со REE во согласност со утврдените протоколи.
Што го предизвика тоа?
Португалскиот премиер Луис Монтенегро рече дека проблемот потекнува од Шпанија. Португалскиот РЕН соопшти дека „редок атмосферски феномен“ предизвикал сериозен температурен дисбаланс што довел до широко распространети исклучувања.
„Поради екстремни температурни промени во внатрешноста на Шпанија, имаше абнормални осцилации во многу високонапонските водови (400 kV), феномен познат како „индуцирана атмосферска вибрација“. Овие осцилации предизвикаа прекини во синхронизацијата помеѓу електричните системи, што доведе до последователни нарушувања низ меѓусебно поврзаната европска мрежа“, соопшти REN.
Опасностите што ги претставуваат големите промени во атмосферските температури за електричните системи се добро познати во индустријата, дури и ако е ретко да се појават проблеми од ваков обем.
„Поради промената на температурата, параметрите на проводникот малку се менуваат. Ова создава нерамнотежа во фреквенцијата“, рече Тако Енгелаар, управен директор во „Нира“, добавувач на софтвер за енергетски услуги.
Георг Закман, виш соработник во Бругел, истражувачка организација во Брисел, рече дека системот претрпел „последователни прекини во електраните“ – вклучувајќи еден во Франција – кога фреквенцијата на мрежата паднала под европскиот стандард од 50Hz.
Дали можеби стануваше збор за некоја валкана игра?
Претседателот на Европскиот совет, Антонио Коста, кој беше премиер на Португалија од 2015 до 2024 година, рече дека „нема докази дека станува збор за сајбер напад“, но предупреди дека крајната причина сè уште е нејасна.
Вишиот потпретседател на Европската комисија, Тереза Рибера, исто така, за шпанското Радио 5 изјави дека нема докази дека намерно дело го предизвикало прекинот.
Сепак, шпанскиот совет за национална безбедност се состана во понеделник за да го процени нарушувањето. Португалскиот премиер рече дека е прерано со сигурност да се каже што го предизвикало прекинот.
Која е улогата на обновливите ресурси?
Шпанија е на пат да стане лидер во зелената енергија: има изобилство сонце и ветер. Минатата година беше рекорден период за производство на обновлива енергија, кое сочинуваше 56% од вкупната потрошена електрична енергија. До 2030 година, овој процент ќе се зголеми на 81.
Оваа промена ќе ѝ помогне на Шпанија да се одвикне од зависноста од увоз на енергија, но исто така носи и свои предизвици. Секоја национална мрежа во светот ќе мора да троши многу за да ги подобри дистрибутивните системи, да го поврзе дистрибуираното производство од обновливи извори и да обезбеди негова избалансираност.
Што е балансирање на мрежата?
На мрежата ѝ е потребно постојано управување за да се осигури дека нема да биде преоптоварена со премногу производство или да остане недостапна поради премалку производство. Електраните автоматски ќе се исклучат ако фреквенцијата падне надвор од нормалниот опсег. За рестартирање, тие мора повторно да се поврзат со корисниците.
Балансирањето е важно уште од кога постои мрежата, но се посветува поголемо внимание на ова прашање поради брзиот премин кон обновливи извори како што се сончевата и ветерот, кои се повремени.
Ротационите гасни турбини се стандардна технологија за управување со фреквенции со децении, но обновливите извори на енергија ќе бараат инвестиции во други опции како што се замаец или напредна енергетска електроника.
„Не можете да го игнорирате тоа. Потребни ви се алатки за да го одржите системот во функција“, рече Закман.
Дали меѓународните врски предизвикаа проблеми?
Енгелаар рече дека таков распространет неуспех е „исклучително необичен“. Сепак, имаше и претходни примери.
Во 2003 година, проблем со хидроелектричната линија помеѓу Италија и Швајцарија предизвика голем прекин низ цела Италија во траење од околу 12 часа.
Прекинот на електричната енергија во Германија во 2006 година предизвика прекини дури во Португалија и Мароко.
„Поврзаноста меѓу земјите е од витално значење за споделување на чиста енергија, но исто така создава нови патишта за брзо ширење на дефектите“, рече Енгелаар.
Сепак, Закман од Бројгел рече дека меѓусебните врски исто така помагаат да се спречи влошување на проблемите. Интерконекцијата со Франција ќе го олесни „обновувањето на електроенергетскиот систем многу повеќе“.
„Да, проблемите се шират, но во исто време поголемиот систем делува како тампон-зона и спречува ескалација на кризата“, рече тој.