Сега е јасно: Доналд Трамп е решен да стави крај на војната во Украина што е можно поскоро, по секоја цена. Тоа го докажува неговиот разговор со Владимир Путин, како и преговорите меѓу американската и руската делегација во Ријад. Украина не е поканета на преговарачка маса, а прашањето што одекнува е – како всушност би можел да изгледа целиот мировен процес?
Како што пишува аналитичар на Њујорк Тајмс, Украина во моментов има малку опции да ги запре неодамнешните успеси на Русија на бојното поле. Ова значи дека секој договор најверојатно ќе вклучува болни отстапки од Украина, што може да се смета како Трамп да го награди Путин за инвазијата. Тоа значи и дека Русија речиси сигурно ќе извојува голема победа во овој преговарачки процес.
Но, Путин можеби има свои стимулации за склучување договор. Руската економија ризикува зголемување на инфлацијата поради огромните трошоци за војната, додека војската трпи околу 1.000 или повеќе жртви дневно. А решението за Украина може да го отвори патот за намалување на западните санкции.
Само разговорите ќе бидат крајно комплицирани. Многумина се сомневаат дека Путин ќе преговара со добри намери, додека Европа и Украина стравуваат дека Трамп ќе биде во искушение да направи договор со Кремљ без учество на Киев и ЕУ.
Сепак, Русија и Украина постигнаа напредок кон постигнување договор кога последен пат преговараа директно, пролетта 2022 година. А некои експерти веруваат дека е можен договор што ќе ги задоволи желбите на Путин, а истовремено ќе зачува некаква форма на украинскиот суверенитет и безбедност.
Кој е на преговарачка маса?
Администрацијата на Бајден се обиде дипломатски да ја изолира Русија и рече дека во какви било преговори за судбината на Украина мора да бидат вклучени и Украинци. Трамп отстапи од тој пристап на 12 февруари, кога зборуваше за Украина во долг разговор со Путин, а потоа рече дека ќе го „информира“ украинскиот претседател Володимир Зеленски за разговорот.
Сега Украина е таа што изгледа изолирано. Зеленски рече дека не бил поканет на преговорите меѓу главните соработници на Трамп и нивните руски колеги во Саудиска Арабија. Европските земји се исто така исклучени, иако вкупната помош на ЕУ за Украина од почетокот на војната е приближно 140 милијарди долари и поголема од онаа што ја обезбедуваат Соединетите држави.
Трамп рече дека „веројатно“ ќе се сретне со Путин наскоро во Саудиска Арабија. Катар, Обединетите Арапски Емирати и Турција веќе посредуваа меѓу Украина и Русија за прашања како што се размената на затвореници и пловидбата во Црното Море.
Територија
Украина соопшти дека никогаш нема да признае каква било промена на нејзините граници. Русија тврди не само околу 20 отсто од територијата што веќе ја контролира, туку и дел од земјиштето под украинска контрола во четири припоени региони.
Можен компромис: Замрзнат конфликт
Во ова сценарио, Русија ја задржува контролата на територијата што веќе ја зазеде, но престанува да се бори за повеќе. Украина и Западот не ја признаваат формално руската анексија, иако Русија ги задржува своите пошироки територијални претензии. Договорот може да предвиди дека територијалните спорови ќе се решаваат мирно во одреден момент во иднината, да речеме, 10 или 15 години, како што украинските преговарачи предложија за статусот на Крим на мировните преговори во 2022 година.
Потенцијален проблем: Курск
Украина сè уште има околу 400 квадратни километри територија во руската област Курск. Русија ја отфрли идејата дека Украина би можела да ја користи земјата како средство за пазарење во идните преговори. Но, ако преговорите започнат пред Русија да успее да ги протера украинските трупи од таму, Украина сепак може да најде начин да го искористи повлекувањето од Курск за отстапки од Русија.
Додека Украина сака да ја врати територијата што Русија ја зазеде, таа исто така јасно стави до знаење дека нејзината идна безбедност е барем исто толку важна, што значи заштита од нова руска агресија. Украина го опишува членството во НАТО како клучно за оваа заштита. Русија смета дека можноста Украина да влезе во Алијансата е егзистенцијална закана за нејзината безбедност.
Администрацијата на Трамп веќе јасно стави до знаење дека очекува Русија да има предност овде.
Оставањето на патот отворен за Украина за влез во Европската унија, но не и во НАТО, може да се претстави како компромис. Пред да пропаднат мировните преговори во 2022 година, руските преговарачи се согласија на еден детал во нацрт-договорот, наведувајќи дека договорот ќе биде „компатибилен со можното членство на Украина во Европската унија“.
Безбедносни гаранции
Доколку не дојде до членство на Украина во Северноатлантската алијанса, Зеленски предложи распоредување на 200.000 странски војници во Украина за да го заштити примирјето. Аналитичарите велат дека Западот не може да произведе толку голема сила. Кир Стармер, британскиот премиер, рече дека неговата земја ќе биде подготвена да распореди неодреден број мировници.
Но, Русија сака свои „безбедносни гаранции“ за да се осигура дека Украина нема да се обиде да ги обнови своите воени капацитети и да ја врати земјата окупирана од Русија. Таа сака да ја ограничи големината на украинската армија и да забрани влез на странски војници во земјата.
Влегувањето во оваа игра нашироко се смета за најтешкиот аспект на преговорите. Експертски тим предводен од Марк Велер, професор по меѓународно право во Кембриџ, кој е специјализиран за мировни преговори, подготви потенцијален договор кој предвидува компромис: распоредување на мали меѓународни сили од 7.500 персонал од земји прифатливи и за Русија и за Украина, за да се одржи мирот на првите борбени линии.
Предлогот на Велер предвидува итни санкции на која било страна доколку борбите продолжат. Ова ќе и овозможи на Украина да одржи ограничени заеднички вежби со други земји и да соработува со нив во производството на оружје и воената обука. Нема да има трајно распоредување на странски трупи, но Украина би можела да прими мал број технички персонал.
Динамика на прекин на огнот
Трајноста на секој мир може да зависи од договорот за прекин на огнот. Томас Гремингер, поранешен швајцарски дипломат кој беше вклучен во следењето на прекинот на огнот во источна Украина по 2015 година, истакнува три клучни прашања.
1. Договор за „линија на контакт“, што ја одвојува Русија од територијата контролирана од Украина 2. Треба да има
„линија на разграничување“ или тампон зона меѓу завојуваните сили, за да се спречи прелевање на заскитани куршуми или недоразбирања во борби.
Јазикот во договорите „може да биде многу технички“ за прашања како зоната на демаркација и спроведувањето на примирјето, рече Гремингер, сега директор на Женевскиот центар за безбедносна политика. Но, рече тој, тој јазик може да биде „прилично одлучувачки во однос на тоа дали прекинот на огнот важи“.
НАТО во Источна Европа
Путин тврди дека неговата војна не е само за Украина, туку за принудување на Западот да прифати нова безбедносна архитектура во Европа. Неколку недели пред инвазијата, тој постави ултиматум барајќи НАТО да престане да се шири кон исток и да се повлече од поголемиот дел од Европа. И во неговиот разговор со Трамп на 12 февруари, Путин предупреди на „потребата да се елиминираат основните причини за конфликтот“.
Ова значи дека Русија најверојатно ќе постави барања што ја надминуваат судбината на самата Украина. Сојузниците на САД најверојатно ќе тврдат дека повлекувањето од НАТО ќе го зголеми ризикот од руска инвазија на земји како Полска и Балтикот. Но, Трамп може да биде подложен на таков договор, со оглед на неговиот скептицизам за распоредување американски војници во странство.
Сето ова ќе доведе до неверојатно комплицирани преговори. Гремингер, кој има работено со експерти блиски до владите заинтересирани да најдат решение преку преговори, гледа најмалку три преговарачки патеки:
* Американско-руски
* Руско-украински
* Руско-европски
Трамп и Путин
Путин има и барања кои ја надминуваат територијата и безбедноста. Во мировните преговори во 2022 година, руските преговарачи се обидоа да го поткопаат украинскиот идентитет, барајќи од земјата да го официјализира рускиот јазик и да забрани именување места по украинските борци за независност. Тие прашања најверојатно ќе се појават повторно.
Путин, исто така, може да се обиде да ја искористи Украина за да добие други придобивки од Трамп, како што е олеснување на санкциите. Но, тоа е неговата очигледна желба за голема зделка со Вашингтон, веруваат некои аналитичари, што може да биде неговиот најголем поттик да постигне договор.
– Путин би сакал да има долгорочен, продуктивен однос со оваа администрација. Мора да биде подготвен да направи отстапки – изјави Роуз Готемолер, поранешен потсекретар на САД со искуство во преговорите со Русите.