2023 година беше официјално прогласена за најтоплата година досега. Но, 2024 година би можела да донесе нов рекорд.
Од Тајланд и Бангладеш до Индија, Нигерија, Мексико и пошироко, многу земји се соочуваат со жестоки топлотни бранови и невидени суши бидејќи нивото на живата во термометрите ги надминува границите на горештината.
Растечката климатска криза, велат експертите, ги влошува екстремните временски настани, што резултира со високи температури, почести суши и пожестоки топлотни бранови.
И ситуацијата само ќе се влошува.
Во Индија, силниот топлотен бран што зафати неколку делови од земјата усмрти стотици луѓе поради топлотни удари. Лилјаците паѓаат мртви, мајмуните претрпуваат топлотни удари, а тигрите влегуваат во човечките живеалишта во потрага по вода.
Во Бихар и Утар Прадеш, две северни индиски држави, како и североисточна Одиша, владините претставници објавија смрт на најмалку 33 лица, вклучително и персоналот ангажиран за неодамнешните избори, поради проблеми поврзани со топлината минатата недела.
„Топлинските бранови се тивок убиец“, вели Адити Мукерџи, директор на платформата за акција за адаптација и влијание врз климатските промени во ЦГИАР (CGIAR), најголемата светска глобална мрежа за земјоделски иновации и партнерство за истражување.
„Високата топлина во комбинација со висока влажност (т.е. висока температура на влажен термометар) е смртоносна за луѓето бидејќи не сме физиолошки опремени да работиме под толку висока топлина и влажност“, изјави Мукерџи за ТРТ Ворлд.
„Бројот на смртни случаи поврзани со топлина во Индија за време на неодамнешните топлотни бранови треба да ѕвони како аларм“, додава Мукерџи, кој го напишал најновиот синтетички извештај на Меѓувладиниот панел за климатски промени ИПЦЦ (IPCC), објавен во март 2023 година.
Експертите ја наведуваат температурата на влажен термометар за да ги објаснат опасните ефекти на интензивната топлина врз човечкото тело.
Зголемените температури на влажен термометар може да бидат опасни бидејќи човечкото тело, кое обично одржува внатрешна температура од околу 37 Целзиусови степени, ослободува топлина преку потење, што го отежнува ослободувањето на вишокот топлина кога и влажноста и температурата на воздухот се високи.
Оние кои немаат пристап до капацитети за ладење се најподложни, забележува Мукерџи, додавајќи дека, како и сите климатски влијанија, „најпогодени се најсиромашните и најранливите“.
Рекордна топлина
„Науката за климата и атрибуцијата е јасна, топлотните бранови се случуваат почесто и со повеќе екстреми поради климатските промени предизвикани од човекот“, вели таа, цитирајќи ги извештаите и студиите на ИПЦЦ кои „јасно ги припишуваат топлотните бранови на вишокот на емисии на јаглерод диоксид што ги ставивме во атмосферата во последните 150 години“.
Таа додава дека урбаниот развој бил толку зависен од согорувањето на фосилните горива и уништувањето на шумите што на прво место резултирало со климатски промени. Во областите каде дрвјата се заменети со бетонски џунгли, „ефектот на урбан топлински остров“ ја влошува топлината.
На 29 мај, главниот град Њу Делхи ја објави својата највисока температура од 52,9 степени Целзиусови, иако неколку дена подоцна, владата ја припиша бројката на неисправен временски сензор.
Дури и без грешка, Делхи и неколку други делови на Индија оваа година доживуваат температури блиску до 50 Целзиусови степени. Според новинската агенција Ројтерс, која се повикува на Индискиот метеоролошки оддел, највисоката температура претходно забележана во Њу Делхи била 48,4 степени Целзиусови во мај 1998 година.
Професорот на Факултетот за Планетата Земја, атмосферата и животната средина при Универзитетот Монаш во Австралија, Дитмар Доменгет, за ТРТ Ворлд вели дека најочигледното влијание на вртоглавите температури што ги погодуваат земјите како Индија и на други места е тоа што луѓето влегуваат во услови на кои не се навикнати, „и така, за секој дел од светот, ние обично се загреваме над копното – како што ќе да биде во тековните неколку децении – два до три степени потопло од нормалното“.
„Кога ќе почнете да навлегувате во 50 степени – дури и за земја како Индија која е навикната на жешки температури, 50 степени се навистина опасни и стигнуваат до ниво каде што стануваат проблем за општеството“, вели Доменгет, кој исто така е уредник на Journal of Climate, рецензирано научно списание, кое два пати месечно го објавува Американското метеоролошко друштво.
Според последниот извештај на ИПЦЦ, за кој придонесе ЦГИАР на Мукерџи, има одреден напредок во однос на повеќе инвестиции во обновливите извори.
Многу високите температурни зголемувања од 3,5 до 4 степени до крајот на овој век беа тргнати од масата поради тековните климатски ветувања, вели Мукерџи, „сепак сè уште сме на пат светот да биде потопол од 2,7 до 3,1 степени до 2100 година што е премногу жешко“.
„Влијанијата од 1,2 степени во светот се веќе доста сериозни, особено за тропските предели како Индија и Југоисточна Азија“, објаснува таа.
„Оттука, додека климатските активности се случуваат, тие не се случуваат со темпо и доволно брзо за она што е потребно да се ограничиме на свет од 1,5 до 2 степени до крајот на векот“.
Недостаток на вода
Во Мексико, каде што луѓето во делови од земјата како Мексико Сити се соочуваат со суша и недостиг на вода, рекордните температури кои опстојуваат повеќе од еден месец уништија нормалниот живот и животната средина, каде што, наводно, мајмуните врескачи, дури и паѓале мртви од дрвјата поради топлината.
Според Националната метеоролошка служба, „највисоката температура откако се водат записи“ достигна 34,7 степени Целзиусови кон крајот на мај во опсерваторијата Такубаја.
Мексико Сити зависи од системот Куцамала, збирка од три резервоари кои обезбедуваат значителен дел од неговата вода. Сепак, поради сушата, системот моментално функционира со историски низок капацитет од околу 28 проценти.
Иако има значајна улога, ефектите од климатската криза не се единствено одговорни за она што се случува во Мексико, вели климатскиот научник и истражувач Рут Серезо-Мота од Националниот автономен универзитет во Мексико (УНАМ).
Неколку региони во светот навистина се соочуваат со почести и поинтензивни екстремни временски настани и дека, додава таа, со секој степен на зголемување на температурата, тие настани се со поголема веројатност да се случат. Сепак, и други елементи учествуваат во кризата во Мексико Сити.
„Има сериозен недостиг на вода“, изјави Серезо-Мота за ТРТ Ворлд. „Како стана толку лошо? Краток одговор: долга историја на многу лоша администрација, метеж и планирање. Градот е еден од најнаселените во светот и порасна без соодветно планирање“.
Таа додава дека неефикасното управување со водите и инфраструктурата исто така претставуваат предизвик преку старите цевки кои се излеваат и губат вода. Според САЦМЕКС, мексиканскиот федерален оператор за вода, речиси 40 проценти од водата се губи како резултат на протекување на цевките за време на транзитот.
Експертите проценуваат дека градското подрачје со 22 милиони жители би можело да остане без вода до 26 јуни, познат и како Ден нулта, освен ако не врне дожд, фактор што се влошува од климатските влијанија.
„Сезоната на дождови (и сезоните на урагани и во Пацификот и во Атлантикот) ќе започне… единствениот проблем со тоа е што ако она што го добиваме се екстремни врнежи од дожд, почвата и земјата ќе се заситат навистина брзо, и наместо да се инфилтрира, ќе има поплави“, објаснува Серезо-Мота.
„Значи, се надеваме дека ќе имаме нормална сезона на дождови со доволно вода за да ги надополниме водните басени“, додава таа.
Недостигот на вода во Мексико Сити традиционално влијае на помалку богатите заедници. Сепак, побогатите области сега исто така доживуваат недостиг како резултат на високите температури, намалените врнежи и несоодветната инфраструктура, што доведе до широка криза низ градот.
„Ни треба вистинска програма која вклучува зачувување на природните резервати, пошумување (со автохтони растенија) и инфраструктура за да го зафатиме дождот“.
Меѓусебно поврзана клима
Климатскиот систем е прилично поврзан, вели Доменгет. „Работите во еден регион обично се поврзани со другите области поради поврзување на океаните и атмосферите“.
„Не помага тоа што нашата клима е прилично хаотична“, вели Доменгет, каде регионите со подраматични промени во топлотните бранови, обрасците на врнежи и други екстремни временски настани можат да бидат повеќе погодени. Крајбрежните области кои се прилично рамни и изложени на силни врнежи или тропски циклони, на пример, се релативно во опасност од идни климатски промени, додава тој.
„Регионите како Бангладеш можат да бидат многу силно погодени од овие екстремни настани, а исто така, регионите како на југот на Соединетите држави каде Њу Орлеанс е изложена локација, климатските промени можат да имаат навистина сериозни проблеми за овие региони“.
Можеби во овој момент звучи како соборен рекорд, но на крајот на денот, она што е јасно, според сите тројца експерти, е дека е потребна поголема акција за ублажување на последиците од климатската криза.
„Еден од проблемите во климатските промени е што зборуваме за ова со децении, и го предупредуваме општеството со децении, но не реагираме доволно“, вели Доменгет.
Како што вели тој, „Тоа е како да возиш автомобил. Знаеш дека треба да стапнеш на сопирачките затоа што има нешто пред тебе на што треба веднаш да реагираш – кочиш, но не кочиш доволно.
ТРТ БАЛКАН