Администрацијата на американскиот претседател Доналд Трамп предложи мировен план за Украина, кој вклучува промена на статусот на Крим и „замрзнување на територијалните линии“ на фронтот.
Иако деталите од планот сè уште не се целосно јасни, коментарите на американскиот потпретседател Џ.Д. Венс за замрзнување на струјните линии алудираат на можноста значителен дел од украинската територија формално да ѝ биде отстапен на Русија. Украинскиот претседател Володимир Зеленски нагласи дека украинскиот Устав јасно го дефинира Крим како составен дел од Украина. Но, Трамп одговори со критики, тврдејќи дека Зеленски „го отежнува постигнувањето мир“.
Војната во Украина трае од рускиот напад на 24 февруари 2022 година.
Администрацијата на Трамп предупреди дека ќе се повлече од разговорите доколку Москва и Киев наскоро не постигнат договор. По неколку недели одделни преговори со двете страни, САД предложија договор кој се чини дека е привлечен за Москва, но досега е отфрлен од Киев.
Што предвидува планот?
Планот предвидува Украина да се откаже од членството во НАТО, да ги ублажи санкциите против Русија и да прифати дека Крим е под руска контрола. Иако Трамп тврдеше дека Украина формално нема да мора да го промени својот устав за да го признае губењето на Крим, останува нејасно дали Русија ќе се согласи.
Ванс рече дека новите територијални демаркации ќе бидат блиску до сегашните линии на фронтот, што би значело дека Украина ќе изгуби големи делови од територијата што се обидува да ја врати, вклучувајќи ги Крим и делови од регионите Донецк, Луганск, Херсон и Запорожје. Во тој сценарио, Русија веројатно би морала да се откаже само од помалите делови од Харковската област што ги контролира и да се откаже од целосната анексија на четирите региони.
Јуриј Бојечко, основачот на хуманитарната организација „Надеж за Украина“, изјави за „Њузвик“ дека милион Украинци во тие области ќе бидат принудени да ги напуштат своите домови за да се „исчисти теренот“ за руската влада. Олга Оликер од Меѓународната кризна група изјави дека предложениот договор би можел да ги спречи руските упади во нови области, но дека прекинот на огнот би значел одржување на контролата врз веќе окупираните територии.
Нефер компромис
Кремљ во средата објави дека за прекин на непријателствата, потребно е Украина целосно да се повлече од териториите што ги бара Русија. Но, според Оликер, не е јасно дали предложениот договор ја обврзува Украина на таков потег.
Реториката на Трамп предизвикува дополнителни загрижености. Венс отворено рече дека „ќе бидат повлечени нови линии блиску до сегашните“, додека самиот Трамп вели дека „Крим останува кај Русија“, наведувајќи дека сите „го знаат ова долго време“.
Иако Зеленски постојано јавно ја отфрла идејата за предавање на Крим, некои други украински функционери, како што е градоначалникот на Киев, Виталиј Кличко, посочија дека за „привремен мир“ би можел да се постигне компромис, иако нефер. Таквото решение би можело да значи привремено отстапување од територија, но речиси е сигурно дека Киев никогаш нема правно да го признае запленувањето на кој било дел од својата територија.
Признавањето на Крим е опасен преседан
Признавањето на де јуре анексија на Крим од страна на Русија од страна на САД би претставувало очигледно кршење на меѓународното право и договорите, како што е Меморандумот од Будимпешта од 1994 година, во кој САД ветија дека ќе го заштитат суверенитетот на Украина во замена за откажување од своето нуклеарно оружје.
Таквиот потег би бил опасен преседан што би значел драматично слабеење на меѓународниот правен поредок.
Аналитичарите предупредуваат дека дозволувањето на Путин да го задржи Крим би значело враќање на светот во ерата кога правото на посилните ги одредувало границите, што дополнително би ги дестабилизирало глобалните односи.
Што ако САД се откажат?
Доколку САД, како што се заканува администрацијата на Трамп, ја прекинат својата поддршка за Украина, не е јасно дали тоа ќе значи само крај на дипломатскиот ангажман или ќе вклучува и крај на воената помош.
Андреа Кендал-Тејлор, поранешна американска разузнавачка службеничка, за „Њузвик“ изјави дека Украина ќе ја продолжи борбата дури и без американска помош, иако тоа би било многу потешко. Украина веќе се потпира сè повеќе на сопствените сили и европските сојузници.
Поранешниот дипломат Мајкл Кимаге истакнува дека Германија брзо ги зголемува инвестициите во одбраната, делумно за да компензира за потенцијалното повлекување на САД од украинскиот конфликт. Но, тој забележува дека таквата транзиција ќе потрае – што Украина го има сè помалку и помалку.