Србија извезе муниција во вкупна вредност од околу 55,5 милиони евра во Израел во првата половина од 2025 година, што е повеќе отколку во текот на целата 2024 година, кога извозот достигна тогаш рекордни 47,9 милиони, објави денес Балканската мрежа за истражувачко новинарство (БИРН), врз основа на заедничко истражување со израелскиот весник „Хаарец“.
Меѓу купувачите на муниција е и моќна израелска компанија која известувачот на ОН за состојбата со човековите права на окупираната палестинска територија, Франческа Албанезе, во својот извештај ја означи како компанија која профитира од тековниот геноцид во Газа, откриваат БИРН и Хаарец.
Во статија објавена на порталот БИРН се наведува дека на 6 јуни, во интервју за „Џерусалем пост“, српскиот претседател Александар Вучиќ изненадувачки се пофалил дека Србија е единствената земја во Европа што продава муниција на Израел.
„Сега не извезуваме ништо“
Сепак, неколку недели подоцна, објави БИРН, на 23 јуни, на прашање на новинар дали Србија избрала страна во израелско-иранскиот конфликт со извоз на муниција во Израел, Вучиќ рече дека земјата го суспендирала извозот на оружје и муниција.
„Сега не извезуваме ништо. Сега сè запревме и мора да има посебни одлуки ако нешто ќе функционира“, рече Вучиќ во тоа време.
Истиот ден, само неколку часа откако Вучиќ прогласи мораториум за извоз, израелски товарен авион „Боинг 747“ слета на аеродромот „Никола Тесла“, а следниот ден одлета до израелската воздухопловна база „Неватим“, се наведува во истражувањето, врз основа на податоци од веб-страницата „Флајтрадар24“.
„Не ми паѓа на памет да кажам што полетало, а што слетало“, одговори Вучиќ кога беше прашан за летот на тој авион.
Порталот БИРН наведува дека ги добил овие податоци од проверка на царинските документи, додавајќи дека датумите на извоз од првата половина на 2025 година се совпаѓаат со 16 израелски летови од Белград до воздухопловната база Неватим, кои новинарите ги идентификуваа на неколку веб-страници што ги следат летовите на авиокомпаниите во живо.
Србија одбива да достави податоци
Покрај државната компанија што продава оружје и воена опрема, „Југоимпорт СДПР“, уште пет српски приватни компании извезле муниција или оружје во Израел во текот на изминатите две години, претходно објави белградскиот неделник „Радар“, додека БИРН и „Хаарец“ откриваат дека две од овие пет компании, „Едепро“ и „Ромакс трејд“, годинава извезле муниција на две добро познати израелски безбедносни компании чии клиенти се Израелските одбранбени сили (ИДФ).
Една од тие две компании, IMI Systems, е во сопственост на Elbit Systems, еден од најголемите производители на оружје во Израел. Во извештајот на специјалниот известувач на ОН за Западниот Брег и Газа, Франческа Албанезе, објавен на 30 јуни, Elbit Systems беше споменат меѓу компаниите за кои сегашниот геноцид стана профитабилен бизнис, според БИРН, врз основа на истражување со израелскиот весник Haaretz.
Израел упорно ги негира обвинувањата за геноцид кои сè повеќе доаѓаат од бројни меѓународни извори. Србија избегнува објавување на какви било официјални податоци за извозот на оружје и муниција во Израел, одбивајќи ги барањата за пристап до информации од јавно значење поднесени од БИРН во март 2024 година и 30 јули 2025 година, наведувајќи дека бараните информации се строго доверливи. Српското Министерство за внатрешна и надворешна трговија, исто така, одби да даде податоци како одговор на истите барања.