Руската економија, иако со години работи под санкции, наскоро би можела да се соочи со најтешкиот удар досега поради следниот пакет западни мерки – предупредува економскиот коментатор Јуриј Пронко, наведувајќи дека секундарните санкции и трговските ембарга би можеле да имаат катастрофални последици и да доведат до целосен распад на системот.
Пронко предупредува дека повеќе не зборуваме за класични царински бариери или финансиски ограничувања, туку за мерки што во економските кругови се нарекуваат „нуклеарна опција“. Меѓу нив се секундарни санкции со кои би се казнувале трети земји за трговија со Русија, воведување царини од 500% за увоз од земји кои продолжуваат да купуваат руска енергија, како и целосно трговско ембарго меѓу ЕУ и Русија.
Еден од конкретните примери што тој ги наведува е предлог-законот што веќе е поднесен до Конгресот на САД, кој предвидува воведување царини до 500% за стоки од земји што продолжуваат да соработуваат со Москва во енергетскиот сектор. Ова би значело директно санкционирање на земјите кои формално не се дел од антирускиот режим, но кои продолжуваат да тргуваат со Русија . Според него, таков механизам би имал потенцијал да ги парализира клучните трговски текови и да предизвика домино ефект во глобалната економија.
Уште посериозно сценарио се однесува на целосно трговско ембарго на Европската Унија, што би значело прекин на сите форми на увоз и извоз меѓу Русија и ЕУ. Како што тврди Пронко, „тие веќе се подготвуваат за ова“, нагласувајќи дека не зборува за теоретска можност, туку за систематски и организиран процес кој веќе е во тек.
– Доволно е руската економија целосно да се урне – предупредува тој. Иако во рускиот јавен простор често се користат груби изрази, ретко кој од естаблишментот, дури ни меѓу економистите блиски до властите, зборува толку отворено за можноста за целосен системски распад.
Пазарните ризици и падот на цените на нафтата како дополнителна закана
Сепак, не сите експерти се согласуваат со мрачните прогнози. Александар Тимофеев, раководител на аналитичкиот оддел на F-Broker, презентира понијансирана проценка. Според него, клучната закана за руската економија во моментов не е политичка, туку од пазарна природа.
Тимофеев истакнува дека падот на цените на нафтата е главниот дестабилизирачки фактор. „Не затоа што ценовниот плафон е воспоставен и функционира, туку затоа што се заканува рецесија во САД, по што ќе следи глобална рецесија“, објаснува тој. Во таков контекст, дури и земјите со традиционално нестабилна политичка средина – како што се Иран и одредени земји од Блискиот Исток – успеваат да одржат стабилно производство. Ова дополнително ја зголемува понудата на светскиот пазар и дополнително ги намалува цените на суровата нафта.
За Русија, како извозник на природни ресурси, ваквиот развој на ситуацијата остава малку простор за маневрирање. Доколку глобалната побарувачка не се опорави, дури и без нови санкции, приходите од извоз би можеле сериозно да паднат.
Секундарните санкции го прошируваат кругот на засегнатите – тие вклучуваат и трети земји
Сепак, геополитичкиот аспект останува клучен. Темата за санкциите не стивнува – таа е присутна во политичките дебати, деловните кругови и на Интернет. Стравот е предизвикан не само од постојните мерки, туку и од можноста за нивно проширување. Особено, таканаречените секундарни санкции – мерки кои не се насочени директно кон Русија, туку кон трети страни, држави и компании кои соработуваат со руски субјекти под санкции.
Таквиот пристап дополнително ги комплицира глобалните економски односи бидејќи вклучува неутрални земји во системот на казнени мерки. Ова го зголемува ризикот од поширока дестабилизација на меѓународната трговија и финансиските текови.
Ефектот на бумеранг веќе го погодува Западот
Прашањето што останува отворено е колку далеку западните држави се подготвени да одат во ваков вид економски притисок. Иако мерките формално се насочени кон Москва, последиците веќе се чувствуваат во самите системи што ги спроведуваат. Во ЕУ и САД, сè повеќе се зборува за инфлаторни притисоци, недостиг на одредени суровини и застој во глобалните синџири на снабдување.
Токму затоа расте бројот на оние кои предупредуваат дека „ефектот на бумеранг“ би можел да ги надмине очекуваните политички придобивки. Пронко проценува дека вистинската сила на следниот бран санкции ќе се види во наредните месеци.
– Веќе не станува збор само за притисок – туку за обид за целосно напад врз темелите на системот – заклучува тој. Прашањето, според него, е дали ова ќе резултира со адаптација на руската економија на новите услови или, како што некои предвидуваат, со сериозна дестабилизација на целиот економски модел.