Норвешкиот хемиски танкер „Сван Атлантик“ во понеделникот беше погоден од неидентификуван предмет додека пловел во Црвеното Море, додека британските поморски власти соопштија дека можеби се случила експлозија во близина на бродот непосредно кај теснецот Баб ал Мандаб, јужно од јеменското пристаниште Мока. Минатиот петок, проектил лансиран од областите во Јемен контролирани од Хутите погодил брод во сопственост на Германија кој пловел во Црвеното Море, предизвикувајќи пожар.
Американски и британски воени бродови соборија повеќе од десет беспилотни летала лансирани од Јемен во саботата, во последниот напад врз бродовите во Црвеното Море од страна на група поддржана од Иран, која објави дека ќе ги нападне сите бродови што пристигнуваат во израелските пристаништа.
Како што објави „Политико“, американскиот разурнувач „Карни“ пресретнал 14 беспилотни летала „за еднонасочен напад“, додека британскиот разурнувач „Дајмонд“, кој штотуку пристигнал во регионот за да ја зајакне заштитата на комерцијалните бродови, соборил и еден дрон Хута.
Последица на ова е што некои бродови – меѓу нив најмалку два дански од компанијата „Маерск“ – дури одлучиле да направат алтернативни патувања преку Јужна Африка, значително подолга трговска рута, за да избегнат насилство.
Витален трговски пат е под закана
Поморската рута низ Суецкиот канал, кој води до Црвеното Море, е витална поморска рута за глобалната трговија, заштедувајќи време и трошоци со скратување на патувањето околу африканскиот континент. Повеќе од 80 отсто од стоките во светот се транспортираат со бродови, што значи дека годишната трговија со стоки е вредна повеќе од 14 трилиони долари (трилиони американски долари), според Меѓународната комора за бродови.
Во петокот, Maersk, најголемата светска бродска компанија, им наложила на своите бродови да го „паузираат“ поминувањето низ теснецот Баб до понатамошно известување. Управата на Суецкиот канал соопшти дека од 19 ноември 55 бродови биле пренасочени преку ‘Ртот на добра надеж. Три големи бродски компании, вклучително и MSC, најголемата транспортна линија за контејнери во светот, рекоа дека ќе го избегнат Суецкиот канал поради нападите на Хутите врз бродовите кои пловат за Израел.
Американскиот советник за национална безбедност Џејк Саливан претходно рече дека САД работат на градење коалиција со партнерските земји за да обезбедат заштита за глобалното поморство во регионот. Но, како што пишува Тајм, веројатно ќе бидат потребни недели или месеци пред некој таков план ефективно да обезбеди заштита, што значи дека бродовите засега остануваат во опасност од напад.
Зошто Хутите напаѓаат бродови во Црвеното Море?
Според израелската војска, од почетокот на конфликтот меѓу Израел и Хамас на 7 октомври, Хутите лансирале повеќе од 70 беспилотни летала и балистички ракети кон Израел, кој е на повеќе од 1.500 километри од Јемен.
Речиси сите ракети и беспилотни летала биле пресретнати од израелски, американски, француски и саудиски системи за воздушна одбрана. Во последните недели, нападите ескалираа и Хутите почнаа да гаѓаат комерцијални бродови во близина на теснецот Баб, за кои тврдат дека се во сопственост на израелски компании или се упатуваат кон Израел. Но, според „Аксиос“, повеќето од нападнатите бродови имале мала или никаква врска со Израел.
Јеменските бунтовници напаѓаат бродови во водите на Црвеното Море во знак на протест против израелскиот напад врз Појасот Газа.
Хутите најавија дека ќе продолжат со нападите додека Израел не ја запре агресијата во Газа, но во саботата рекоа дека намалувањето на хуманитарната криза ќе придонесе за „забавување на ескалацијата“. Хутите рекоа дека разговорите се во тек, со посредство на Оман, за нивните „операции на море“.
Кои се Хутите?
Тоа е шиитска исламистичка политичка и воена организација која се појави во Јемен во 1990-тите. Движењето потекнува од групата „Младо верување“, основана во 1992 година, која повеќе од една деценија подоцна еволуираше и стана позната како Хути, по убиството на лидерот Хусеин ал-Хути. Отприлика, во тоа време, тие почнаа да креваат бунт против јеменската влада. Хусеин беше убиен во септември 2004 година, а бунтот продолжи се додека шест години подоцна не беше потпишан прекин на огнот.
Во 2011 година, поплаките за лошите економски услови и корупцијата се прелеаа на улиците. Масовните протести доведоа до соборување на јеменскиот претседател Али Абдула Салех, кој беше на власт 34 години. Меѓународната заедница потоа се обиде да воспостави преодна влада за Јемен која ќе ги исклучи Хутите, што доведе до нивно насилно влегување во главниот град Сана, барајќи од нив да се приклучат на владата. Конфликтот се интензивираше во 2015 година, кога бунтовниците му се придружија на Салех против меѓународната поддржана влада.
Саудиска Арабија е водечка сила во војната против Хутите, поради што тие повеќе се усогласија со Иран. Сепак, експертите велат дека тие не се директна посредничка група на Иран.
-Тие имаат односи со Иран и неговата поддршка, но не се директни претставници на иранските интереси. Тие имаат свои локално дефинирани интереси и мислам дека нивните постапки во изминатите два месеци го одразуваат тоа – рече Јадав, додавајќи дека покажувањето поддршка за Палестина, исто така, им помага на Хутите да добијат популарност во Јемен.
Како што пренесува „Ал Џезира“, Саливан на новинарите во Тел Авив им рекол дека „иако Хутите го влечат чкрапалото, така да се каже, Иран им додава пушка“. Тој посочи дека Хутите ја загрозуваат слободата на движење во Црвеното Море, што е клучно за масовната испорака на нафта и стоки.
Предупредувања од сите страни
Администрацијата на американскиот претседател Џо Бајден преку неколку канали испрати пораки до Хутите во Јемен, предупредувајќи ги да престанат со нападите врз бродовите во Црвеното Море и врз Израел, како што пренесува „Аксиос“.
Во меѓувреме, американскиот секретар за одбрана Лојд Остин во вторникот најави воспоставување на мултинационалната операција „Просперитетен чувар“ во Црвеното Море за да се обезбеди слобода на пловидба и безбедност на бродовите. Неименуван израелски функционер претходно изјави дека групата нема да ги надгледува бродовите во Црвеното Море, но дека нивното присуство ќе го олесни одговорот на заканите.
Хутите, од своја страна, ги предупредија Израел, САД и другите западни сојузници дека секој непријателски потег на странските сили против земјата ќе има страшни последици и висока цена.
Главниот преговарач на бунтовниците, Мохамед Абдулсалам, изјави за Ројтерс дека Хутите нема да го променат својот став за конфликтот во Газа во врска со формирањето на мултинационален поморски сојуз за заштита на бродовите во Црвеното Море. Официјалниот функционер на Хутите, Мухамед ал-Бухаити, минатата недела изјави за телевизијата „Ал Мајадин“ дека ќе го гледаат секој поморски брод од САД или други земји кои се дел од оперативната група како легитимна цел, и се закани дека ќе го блокираат теснецот Баб ал-Мандеб за сите бродови доколку продолжи војната во Газа.
Али ал Кахум, член на политбирото на Хутите, рече дека тие „нема да ја напуштат палестинската кауза без оглед на какви било американски, израелски или западни закани“.
Регионална закана
Зви Барел во анализа за „Харец“ пишува дека прелевањето на војната во Газа на Црвеното Море, со приклучувањето на Хутите во војната против Израел, се развило во стратешка регионална закана која може да стане посебна војна, независно од развојот на ситуацијата во Газа.
Додека Египет го сноси товарот на бунтот Хути и не сака да се приклучи на коалицијата предводена од САД, како и Обединетите Арапски Емирати и Израел, Иран навлегува во овој простор, изјави тој.
Иранскиот министер за одбрана Мохамад Реза Аштиани предупреди дека најавената мултинационална работна група за заштита на бродовите во Црвеното Море ќе се соочи со „екстремни проблеми“.
-Ако направат таков ирационален потег, ќе се соочат со огромни проблеми – рече тој.