Ватикан објави дека во Ватикан почина папата Франциско, поглавар на Римокатоличката црква и духовен водач на повеќе од една милијарда католици ширум светот. Веста за неговата смрт доаѓа по повеќегодишни здравствени проблеми кои предизвикаа многу шпекулации за негова можна абдикација – што и покрај нарушеното здравје, тој никогаш официјално не го објави.
Папата Франциско, роден како Хорхе Марио Бергољо во Буенос Аирес, беше првиот папа од Латинска Америка, како и првиот језуит кој ја предводеше Католичката црква. За време на неговиот понтификат, кој започна на 13 март 2013 година, тој стана симбол на напорите на Црквата да допре до маргинализираните групи, сиромашните и младите луѓе.
Неговиот пасторален стил, едноставниот говор и нагонот за реформи во Црквата – вклучително и одговорност за сексуалните злосторства на свештенството – му донесоа голема наклонетост низ целиот свет, но исто така предизвикаа отпор во конзервативните кругови во Ватикан.
Sada Vacanre – што се случува сега?
Со смртта на папата Франциско, Католичката црква влегува во период познат како sede vacante – „празна столица“. Ова е период во кој Престолот на Петар (понтификатот) е без папа, а сите највисоки функционери на Ватикан губат одредени овластувања додека не се избере нов поглавар. Колеџот на кардинали го презема управувањето со секојдневните работи на Црквата во овој период.
Вратите на Систинската капела повторно ќе се затворат – буквално и симболично. Кардинали од целиот свет во наредните денови ќе се соберат во Ватикан за да ја подготват конклавата – тајниот избор на новиот папа. Според правилата потврдени од папата Јован Павле II и дополнително зајакнати од Бенедикт XVI, изборот на папата се врши со гласање, со двотретинско мнозинство гласови од присутните кардинали со право на глас (под 80 години).
Во овој момент, според последните познати податоци, има 136 такви кардинали, од кои повеќето се назначени од папата Франциско. Ова би можело да значи дека негов наследник ќе биде некој кој ја споделува неговата визија за Црквата: поотворена, поинклузивна, помалку хиерархиска и повеќе пастирска.
Иако секој кардинал помлад од 80 години е теоретски кандидат, некои имиња веќе се издвојуваат. Дали новиот папа ќе биде реформатор како Францис или ќе се врати во поконзервативна насока, останува да видиме. Можеби, за прв пат во историјата, тие ќе дојдат од Африка или Азија, региони каде што Црквата, за разлика од Европа, расте. Некои од потенцијалните кандидати се кардиналот Пјетро Паролин, државен секретар на Ватикан и близок соработник на починатиот папа и Кристоф Шенборн, надбискупот на Виена познат по своите умерени ставови.
Реакции од светот
Од целиот свет веќе пристигнуваат реакции на веста за смртта на папата Франциско. Верските водачи, државници и милиони верници ја изразуваат својата тага за загубата на папата, кој за многумина беше симбол на надеж и дијалог. Во многу католички земји се прогласени денови на жалост. Во Рим и низ Италија почнаа да бијат камбаните на катедралите и црквите, додека верниците се собраа на плоштадот Свети Петар да запалат свеќи и да се помолат за починатиот папа.
Се очекува неговото тело да биде изложено во базиликата Свети Петар, каде верниците ќе можат да се простат. Погребот на папата, според традицијата, ќе го води деканот на Колеџот на кардинали, а датумот се уште не е објавен, иако се очекува да се одржи во следните неколку дена.
Смртта на папата Фрањо го наметнува едно од најважните прашања во Црквата: Kаков папа ќе дојде по него? Неговиот понтификат беше обележан со силни пораки за социјална правда, екологија, миграција, мир, но и обиди за реформи во Курија, централната управа на Ватикан. Во исто време, тој се соочи со жестоки критики од конзервативните струи кои го критикуваа дека „премногу се зближува со светот“ и ги омекнува традиционалните ставови, особено во однос на ЛГБТ+ луѓето и разводот.
Дали новиот папа ќе го продолжи наследството на Франциско или ќе означи враќање на поконзервативниот модел на црквата – тоа ќе биде клучната тема во наредните недели. Јасно е дека Црквата ќе мора внимателно да балансира помеѓу континуитетот и потребата за стабилност во време на бројни предизвици: од секуларизација, преку сè помалиот број на свештеници, до растечките расколи во католичката заедница ширум светот.
Со заминувањето на папата Франциско завршува еден исклучително значаен период во историјата на Католичката црква. Тоа беше понтификат во кој беа отворени теми кои со години беа потиснати или табуирани. Папата кој возел скромен Фиат, носел обични чевли и не живеел во апостолската палата, зад себе остава слика на понизност и автентична служба.
Иако повеќе нема да стои на балконот на базиликата Свети Петар, зборовите и гестовите на папата Франциско ќе останат длабоко врежани во меморијата на милиони луѓе, не само на католиците. Во време кога светот бара морални авторитети, папата Фрањо беше една од последните светла кои се обидуваа да го обединат она што светот безмилосно го делеше.
Додека Црквата се подготвува за нова ера, светот ќе го следи секој чекор кон изборот на нов папа. Едно е сигурно – зборовите што одекнаа по изборот на Френсис во 2013 година, повторно ќе се слушнат: „Хабемус Папам!“ – „Имаме папа!