Европската комисија го претстави Законот за критичните суровини, со кој ќе се обиде да ја намали зависноста од Кина. Беа поставени цели и беше формиран меѓународен „клуб“ на партнери во овој потфат.
Европската комисија го претстави Законот за критични суровини со цели за производство, рафинирање и рециклирање на клучните суровини неопходни за зелената и дигиталната транзиција.
Законот за критични суровини означува уште еден чекор на патот на ЕУ кон нова насока за реиндустријализација и агенда за конкурентност, по една година обележана со високи цени на енергијата, прекини во дистрибутивните синџири и имплементација на американскиот Закон за намалување на инфлацијата (IRA).
Комесарите Валдис Домбровскис и Тиери Бретон рекоа дека има една клучна цел – намалување на зависноста на Европа од увозот што често доаѓа „од квази-монополистички трети земји“.
Обезбедувањето синџири на снабдување со критични и стратешки важни суровини е исто така клучен елемент на секоја ефективна зелена транзиција.
Побарувачката за метали од ретки земји за турбини на ветер се очекува да се зголеми за 4,5 пати до 2030 година. Литиумот , клучниот елемент за батериите на електричните возила и уреди, ќе биде 11 пати повеќе баран до 2030 година, а 57 пати до 2050 година, проценува ЕК – а многу мал дел од потребната количина доаѓа од европските рудници .
Европската комисија најави дека ќе постави низа јасни, но доброволни цели кои ЕУ мора да ги постигне до 2030 година. Една десетина од стратешки важните суровини ( СРМ ) ќе треба да се ископува во границите на ЕУ, а во моментов тој процент е само три проценти.
Најмалку 40 отсто од обработката и рафинирањето на тие материјали, исто така, ќе треба да се одвиваат во ЕУ, наспроти сегашните „нула до 20 отсто“, рече Бретон. Целите за рециклирање беа поставени на 15%, што донекаде ги подели мислењата во Комисијата.
„Тоа не е доволно амбициозно и знаеме дека можеме повеќе“, им рече Бретон на новинарите, иако остана нејасно зошто процентот не е зголемен.
Дури и со доброволни цели, Законот им дава слобода на економските актери кои сакаат да ги постигнат тие цели, не само во индустријата, туку и во однос на финансиските институции. Домбровскис истакна дека „Европската унија не е планирана економија“.
Во суштината на документот е креирањето на стратешки проекти кои би имале полесно финансирање и поедноставен процес на добивање дозволи, а Комисијата проценува дека се неопходни до 20 милијарди евра за раст на секторот суровини
Земјите-членки ќе бидат охрабрени максимално да ги искористат постојните рамки за државна помош, ќе се користат и средствата од „ИнвестЕУ“, но играчи ќе бидат и приватните инвеститори.
Сегашните процеси за добивање дозволи се предолги , објасни Бретон и рече дека целта е да се намали должината на процесот на половина од сегашните пет на две и пол години.
„Проектите мора значително да придонесат за безбедноста на ЕУ, да ја видат светлината на денот во разумни временски рамки и да се спроведуваат одржливо“, се вели во документот.
Крајната цел на овие проекти е да се подобри способноста на ЕУ да обезбедува критични и стратешки важни суровини во текот на целиот животен циклус на производство. Анексот на Законот ја дефинира листата на метали кои спаѓаат во овие категории.
Што се стратешки, а што критични суровини?
Комисијата направи јасна разлика помеѓу двата вида материјал. Тие се стратешки важни во одредени сектори, како што е производството на микрочипови или батерии, на кои може да влијае глобалната нерамнотежа во побарувачката и понудата. Тука е и проблемот со трговските бариери со трети земји кои ги произведуваат.
Критичните суровини (CRM) се клучни за пошироката слика на економијата на ЕУ, а исто така се соочуваат со ризици од сериозни нарушувања на слабеењето на синџирот.
Комисијата признава дека ЕУ можеби сè уште нема инфраструктура, вештини и хармонизирани стандарди во рударскиот сектор. Со цел да се подигне производството низ целиот блок, се планира „партнерство за вештини од голем обем“.
Стратешки приоритет на ЕК е и развојот на заеднички европски стандарди за истражување, екстракција, рафинирање и рециклирање на критичните суровини.
Како што беше наведено во неодамна објавениот документ, стратегијата на ЕУ е исто така да се ослободи од трети земји, од кои таа во моментов зависи. Кина моментално контролира голем дел од процесот на екстракција и рафинирање на цела низа суровини, вклучувајќи магнезиум и минерали од ретки земји. Демократска Република Конго ископува 63% од кобалтот што завршува во ЕУ, а овој метал е исклучително важен за електродите на батериите на полнење.
Во планот, Комисијата утврдува праг од максимум 65% за увоз на кој било стратешки важен материјал од една земја. Во моментов тој праг е 70 отсто.
Но, Европа не може сето тоа да го направи сама. Актот предвидува долгорочна соработка со меѓународни партнери, кои Комисијата ги нарече „CRM клуб“ . Земјите кои се потрошувачи или богати со ресурси треба да направат одржливи планови за инвестирање во земјите што ги произведуваат, со што ќе им овозможат да се движат нагоре во синџирот на вредност.
„Не можеме да одиме во трети земји и да им кажеме да ја вршат „валканата работа“ која бара рударство и екстракција. Ова е морално неприфатливо“, подвлече Бретон.
ЕУ ќе работи рамо до рамо со партнери со истомисленици во обид да го поддржи локалниот економски развој и да ја прошири индустријата од екстракција до рафинирање. Оваа точка е особено релевантна за африканскиот континент.
„Треба да помогнеме и да го подобриме економското влијание на локално ниво, што не е потег што би се очекувал од Кина“, додаде Бретон.
Преговорите за партнерството за суровини меѓу ЕУ и Соединетите Американски Држави треба да го означат почетокот на создавањето на овој глобален клуб, како и неодамна склучениот Договор за слободна трговија меѓу ЕУ и Чиле.