НАТО се соочува со историска пресвртница: Алијансата се подготвува за најголемата трансформација од Студената војна

Северноатлантскиот договор е на прагот на клучен договор што би можел да претставува најзначајниот чекор напред во одбранбената политика на НАТО од крајот на Студената војна.

Министрите за одбрана на земјите-членки се согласија за предлог според кој средствата за одбрана треба да се зголемат на дури 5 проценти од бруто-домашниот производ (БДП) до 2032 година. Една од главните задачи, особено за европските членки, е повеќекратно инвестирање во системи за противвоздушна одбрана.

Како што објавува „Блумберг“, на состанокот на министрите за одбрана во Брисел беа усвоени тајни планови за развој на воените капацитети, кои секоја членка мора да ги исполни во пошироките одбранбени рамки на НАТО. Меѓу клучните приоритети е петкратно инвестирање во воздушна одбрана на европскиот континент.

Иако оваа цел нема да биде рамномерно распределена меѓу сите членови, таа јасно ја покажува длабочината и сериозноста на трансформацијата што се очекува, особено во контекст на новата безбедносна архитектура во Европа.

Нова формула за инвестирање во одбрана

Исто така, беше договорена и прелиминарната насока на идните инвестиции: 3,5 проценти од БДП се наменети исклучиво за воени потреби, додека дополнителни 1,5 проценти би ги покриле трошоците поврзани со сајбер безбедноста, логистиката, инфраструктурата и цивилната подготвеност. Иако оваа формула сè уште не е конечна и ќе биде дополнително преговарана, НАТО очекува сите членки да ги усогласат своите планови до 2032 година.

„Не го правиме ова за една личност“, рече генералниот секретар на НАТО, Марк Руте, одговарајќи на тврдењата дека потегот е обид да се смири американскиот претседател Доналд Трамп. „Го правиме ова за да заштитиме милиони луѓе“.

Руте понатаму објасни: „Овие цели точно опишуваат во кои способности сојузниците треба да инвестираат во наредните години. Воздушна одбрана, борбени авиони, тенкови, беспилотни летала, персонал, логистика и многу повеќе. Сето ова е потребно за да ја направиме нашата одвраќање и одбрана силна со цел да гарантираме безбедност за нашите милијарда луѓе.“

Одлуката се очекува на самитот во Хаг

Според најавите, конечниот договор би можел да биде потврден на самитот на лидерите на членките на НАТО, што ќе се одржи на 24 и 25 јуни во Хаг. На тој собир беше планиран само еден работен состанок, целосно посветен на новиот праг за инвестиции во одбраната.

Улогата на Соединетите Американски Држави останува клучна во сè. Доналд Трамп, кој долго време инсистира на поголем придонес од Европа, претходно истакна дека очекува минимум 5 проценти од БДП за одбраната. Американскиот министер за одбрана Пит Хегсет изјави дека „секое рамо мора да биде притиснато на плугот“, нагласувајќи дека консултациите сè уште се во тек, особено со Лондон.

Велика Британија, под водство на премиерот Кир Стармер, засега избегнува цврста посветеност на целта од 5 проценти. Наместо тоа, британските претставници истакнуваат дека приоритет треба да им се даде на земјите кои сè уште не ја исполнуваат постојната цел од 2 проценти од БДП.

Една од најскапите, но и најважните компоненти на новата стратегија на НАТО е противвоздушната одбрана. Германија веќе објави дека ќе преземе водечка улога во проширувањето на иницијативата „Европски небесен штит“, која има за цел да воспостави систем на заштита од балистички ракети низ цела Европа.

„Тоа е меѓу главните приоритети“, изјави функционер на НАТО за Блумберг, додавајќи дека одбранбените системи против беспилотни летала, ракети и авиони се занемаруваат со години, особено додека фокусот на Алијансата е на Блискиот Исток и Северна Африка.

Сепак, по руската инвазија на Украина, вниманието се враќа на европскиот континент.

Ново поглавје во европската безбедност Планираниот договор, кој треба да биде потврден на претстојниот самит во Хаг, би можел да претставува пресвртница во европската безбедносна политика. За прв пат по Студената војна, НАТО ги зајакнува своите капацитети не поради далечни конфликти, туку поради конкретна закана од исток – и сè поизразената потреба европските членки да преземат поголема одговорност за сопствената безбедност.