Она што се случува во Европа не можеше да се предвиди ниту во најголемото ‘лудило’: “Дали е ваква новата реалност !?“

Една од најубавите приказни што кружат деновиве во Брисел е за тоа како се трошат европските средства за закрепнување од пандемијата со вирусот Ковид-19. Станува збор за 869 милијарди долари грантови и заеми, износ што 27-те национални лидери на земјите-членки на Европската унија го одвоија во 2020 година за проекти за започнување на нивните економии по пандемијата.

Земјите-членки предложија десетици различни проекти, а некои од нив се веќе имплементирани. Во Брисел, околу 80 службеници работат деноноќно за да ги обработат и проценат проектните апликации и да ги проверат деталите според списокот на критериуми како зелената традиција, дигиталните иновации, економската и социјалната одржливост и слично.

Интересно е што проектите предложени од земји како Грција, Ирска и Португалија поминуваат низ овој систем за верификација со најголема леснотија. Имено, за време на еврокризата, пред повеќе од 10 години, овие земји се навикнаа да добиваат пари во замена за реформски планови.

За нив не е голема работа кога доверителите постојано се враќаат за нови детали – наметливоста е нешто што тие научиле да го предвидуваат. Затоа и првите нацрти на нивните предлог-проекти, како што велат официјални лица, често ги содржат потребните детали – во Атина, Даблин и Лисабон знаат што сака Брисел и ништо од тоа не сфаќаат лично.

Овој пристап е дополнително поддржан од фактот што, по крајот на еврокризата, јужноевропските земји генерално се чувствуваат посигурни во односите со Брисел – економските реформи главно успеаја, економиите закрепнуваат, туризмот цвета, странските инвеститори се вратија. Според најновите економски прогнози на Европската комисија, Кипар, Грција и Португалија ќе бидат меѓу најбрзо растечките економии на ЕУ во 2023 година.

Исто така, енергетската криза минатата зима беше помалку тешка во јужна Европа, бидејќи таа област е помалку зависна од руската нафта и гас отколку другите региони во Европа. Како знак на зголемената доверба на јужна Европа, Португалија го иницираше создавањето на ЕУ–групата на атлантските земји, која се состана во крајбрежниот град Порто на крајот на мај.

Овој поглед на позадината на европските настани покажува колку брзо може да се променат позициите на земјите и односите меѓу нив, наведува Foreign Policy во својата анализа. Несогласувањата и конфликтите што се појавуваат за време на една криза често се заменуваат со други во текот на следната. Тоа е потсетување да се биде внимателен со клишеата за која било земја членка на ЕУ – на крајот на краиштата, довчерашните губитници можат да бидат утрешни победници. Во Европа многу брзо се појавува нова реалност.

Ова може да се види и во случајот со средствата за закрепнување од Ковид-19. Предлог-проектите од некои северноевропски земји обично се премногу кратки и недоволно детални, посочуваат властите. На прашањето за дополнителни информации или гаранции дека ветените реформи навистина ќе се спроведат, северните жители понекогаш се малку иритирани – се прашуваат зошто, побогу, Брисел толку многу се меша.

Како земји доверители за време на еврокризата, тие беа оние што ги поставуваа овие барања, дури и до тој степен што некои го нарекоа „диктатура на доверителите“. Тие беа оние кои ги менуваа запирките во грчките или португалските реформски планови, одлучуваа кои закони треба да се менуваат. Сега им е тешко да бидат во улога на реципиент, а некои од нивните проекти имаат тежок почеток поради ова.

Еманципацијата на Централна и Источна Европа е уште еден пример за тоа колку брзо може да се промени судбината на земјите од ЕУ, а со тоа да се промени рамнотежата на силите во ЕУ.

Добар пример е Полска. Пред руската инвазија на Украина во февруари 2022 година, Полска беше маргинализирана во ЕУ поради кршење на владеењето на правото. Во неколку области, вклучително и надворешната политика, Полска беше помалку консултирана од порано и беше на позиција пониска од нејзината објективна важност и тежина. Министрите од другите земји-членки на ЕУ речиси никогаш не ја посетиле таа земја, чекајќи подобри времиња.

Но, по руската инвазија, Полска практично преку ноќ стана првата линија на битката. Хуманитарна помош, испораки на оружје, странски достоинственици, бегалци – речиси сè и секој на пат кон или од Украина поминува низ Полска. Полските предупредувања за воинственоста на Русија, која западноевропејците често ја сметаа за претерани, одеднаш се покажаа како точни.

Како резултат на тоа, денес се посветува многу повеќе внимание на полските ставови. Некои дури тврдат дека Полска веќе станува премногу доминантна во дискусиите во Брисел. Таа земја сега се обидува да го искористи ова ново влијание за да го реши прашањето за владеењето на правото, за кое имаше големи проблеми со Брисел – направи некои отстапки, но според Европската комисија, такви какви што се, тие не се доволни. 

Самите потези се интересни бидејќи уште еднаш покажуваат дека работите во Европа никогаш не остануваат исти долго време.

Речиси секој предизвик со кој се соочува Европа прво доведува до фрактура, а потоа и до лузна. Со текот на годините, ткивото на лузната стана густо и повеќеслојно. Конфликтите ретко се забораваат и понекогаш повторно се разгоруваат. Сепак, ткаенината се покажа како посилна отколку што некои мислат, заклучува Foreign Policy.