Српски климатолог: Нè очекува холивудско сценарио за катастрофа

Климатологот д-р Владимир Ѓурѓевиќ наведува дека во следните дваесет години ќе бидеме сигурни дали сме на патот од кој нема враќање или не.

Да потсетиме, во новата студија објавена од океанолозите од холандскиот универзитет во Утрехт, постојат докази дека меридијалната циркулација на Атлантикот е на пат кон насилна промена која може да има драматични последици за голем дел од светот.

Проф. Сепак, тоа не е толку јасна тема и генерациите што живеат денес веројатно нема да бидат сведоци на овие промени, но во следните дваесет години ќе бидеме сигурни дали таа точка е помината или не, но нема да ги почувствуваме сите драматични последици. за кои се зборува.

Вредноста на трудот на холандските научници се одразува пред се, според мислењето на проф. Ѓурѓевиќ, со тоа што по децениски истражувања за промените на океанските струи, за прв пат јасно дефинирана метрика е кога ќе знаеме дека сме ја преминале линијата од која нема враќање.

Атлантската меридијална превртена циркулација е систем на површински и длабоки струи во Атлантскиот Океан кои се поттикнати од атмосферските временски промени и термохалинските промени во температурата и соленоста.

Како што објаснува професорот Ѓурѓевиќ, „тие струи се како тебе буквално да имаат џиновска подвижна лента и еден дел од тој појас оди по површината на глобалните океани, а другиот дел од тој појас оди по дното на глобалните океани. И само на многу специфични места таа површинска вода тоне на дното“.

Површинскиот слој на океанот се протега на длабочина од неколку стотици метри, а понатаму, до 5.000 – 6.000 метри, колку што е просечната длабочина на океанот, е длабокиот океан, а површинската вода може да потоне само до дното на океанот на многу посебни места.

„На одредени места, кога ќе се достигне одредена температура и соленост, каде што водата е доволно студена и густа поради соленоста, што може да потоне до длабочина, на тие места тие површински струи, површинскиот дел на таа подвижна лента, се спушта на дното на океанот и потоа дека струјата продолжува да оди по дното на океанот, за повторно да се појави на друго место“, објаснува проф. Ѓурѓевиќ.

На југот на Гренланд има конвекција, вертикално тонење каде водата од површината полека се спушта на дното и потоа се враќа по дното на Атлантикот, покрај Европа, потоа влегува во Индискиот Океан и оди сè околу Антарктикот, па повторно се појавува во Пацификот, а излегува на површина и повторно се враќа на Атлантикот

Таа површинска струја на топла вода што оди преку Атлантикот од Заливот на Заливот кај брегот на Северна Америка и стигнува до Гренланд е позната како Голфска струја, која носи потопла клима во северозападна Европа.

„Причината зошто океанот „патува“ на тој начин е што северните широчини во поларниот круг се многу постудени од екваторијалните. Тој градиент во топлината, таа „неправда“ дека горе е ладно, а долу топло, треба да се реши на најефикасен можен начин. Како во куќата, ако имате една ладна соба, една топла, отворете ја вратата и тогаш топлиот и студениот воздух ќе се измешаат. Исто така, во океанот имаш ладна вода на север, топла вода на југ, а таа „неправда“ ја решава Голфската струја“, објаснува професорот.

Таа топлина што ја носи Голфската струја всушност им помага на северните географски широчини да имаат малку попријатна клима отколку што би биле без неа. Сепак, океанот не е единствениот фактор кој влијае на климата, има и атмосферски дел кој исто така носи студен воздух од север и топол воздух од југ и истовремено е во интеракција со океанот. Затоа научниците сè уште се расправаат дали океанот е тој што повеќе ја загрева северозападна Европа или атмосферската циркулација. Но, сигурно е дека еден дел зависи од Голфската струја.

Тој понатаму наведува дека водата е апсорбер на дел од јаглерод диоксидот што луѓето го испуштаат во атмосферата, бидејќи хемијата на водата е таква што добро го апсорбира јаглерод диоксидот.

Меѓутоа, кога дел од тој апсорбиран јаглерод диоксид ќе падне во точка на притисок што оди до дното на океанот, тој ќе остане засекогаш заробен и нема да може да се врати во атмосферата. Затоа Атлантската струја е еден вид вакуум кој го одзема јаглеродниот диоксид од атмосферата и го става таму каде што повеќе не може да се врати.

Причината зошто струјата на Атлантикот може да престане е тоа што голем дел од Гренланд ќе се стопи, што ќе предизвика океанот да добие многу свежа вода во површинскиот слој и соленоста ќе се промени. Бидејќи комбинацијата на температура и соленост е важна за да постои струјата, доколку во исто време се внесе големо количество свежа вода, Голфската струја може да се наруши и да се запре движењето на топла и ладна вода.

Во тој случај, на север би се создал џиновски слив со ладна вода, во кој повеќе нема да пристигнува топла вода, а потоа, според најновите истражувања, температурата во тој дел од Европа ќе се намали можеби за пет степени Целзиусови, особено зимските температури, нагласува професорката. Во нашиот регион температурите би се намалиле за еден до два степени, но на јужната хемисфера може да има контраефект.

Она што во моментов е познато е дека ако продолжиме по оваа траекторија во однос на затоплување на планетата, сигурно ќе поминеме праг, по кој и да го запреме порастот на температурата, Атлантската струја ќе престане.

„Значи, Гренланд сè уште не е стопен како што планетата се загрева. Затоа што дури и кога ќе извадите коцка мраз од замрзнувачот, таа не се топи веднаш, потребно е време. Значи, ако го запреме затоплувањето на еден степен, Гренланд ќе се стопи неколку децении, можеби дури и 200 години. И во тој период можеби ќе се стопи половина Гренланд. Но, сега се поставува прашањето дали таа половина е доволна за да се запре движењето на атлантската струја и дали ние веќе ја преминавме таа граница и стигнавме до точката од која нема враќање“, рече проф. Ѓурѓевиќ.

Според Парискиот договор, треба да го запреме затоплувањето на 1,5 степени, но дали е тоа доволно за никогаш да не се запре атлантската струја. Затоа ова истражување покажува дека се приближуваме до моментот кога веќе нема да зависи од нашите активности

„Ако се случи, тоа ќе се случи помеѓу 2025 и 2095 година. Значи, ако не ги земеме предвид климатските промени, тој момент ќе се случи порано. Ако не направиме ништо и во таа временска рамка се премине таа критична точка, тогаш ќе бидат потребни сто години за да се преживеат тие драстични климатски промени“, нагласи проф. Ѓурѓевиќ.

Според него, тие процеси нема да се случат за година или две. Тоа се долги процеси, но се незапирливи.

„За луѓето кои ќе живеат поблиску до тој момент, единствената опција ќе биде да сфатат како да живеат во клима која е пет степени постудена отколку што е денес. По одредено време ќе се врати некаква рамнотежа, но повторно ќе бидат потребни децении за да се случи тоа. Ако застанеме на еден степен, тогаш шансите Атлантската струја (AMOC) да не запре се 100 проценти, а ако застанеме на 1,5, тие паѓаат на 90 и така натаму. За што побрзо да го запреме порастот на температурата или да го одложиме или избегнеме запирање на атлантската меридијална циркулација“, заклучува проф. Ѓурѓевиќ.

„Температурата ни е два степени повисока отколку што беше во 19 век, а ако се покачи за уште еден степен, што е речиси сигурно, ако струјата на Атлантикот престане, ќе не врати на еден степен“, вели проф. Ѓурѓевиќ.

Но, тоа закрепнување од таа привремена студена епизода ќе биде многу побрзо од она што се случува сега, но никој сè уште не е јасен како би изгледало тоа. Затоа што ако студениот период траеше цел век, за само неколку децении тие ќе се вратат на претходната позиција.