ДАЛИ БРИСЕЛ (НЕ)НАМЕРНО ГО ‘ЛАЖЕ’ ВОЛОДИМИР ЗЕЛЕНСКИ !? Тоа што ЕУ го ветува на Украина е целосно нереално, но, ако е вистина – следува тотален хаос
Дали Украинците ќе станат жртви на нереалните ветувања на меѓународната заедница, а особено на некои политичари кои членството на Украина во Европската унија го најавуваат како сигурна политичка одлука, чија имплементација би можела да започне веднаш по завршувањето на војната ?
Искусни државни функционери и дипломати од неколку земји-членки на ЕУ почнаа да предупредуваат дека членството на Украина во ЕУ не е само прашање на време, туку е многу сложено и чувствително прашање слично на пристапен лавиринт низ кој поминувањето е многу тешко, можеби дури и невозможно. Во чекалната за влез во ЕУ, покрај Украина има веќе седум други кандидати – меѓукои сме и ние (Македонија), а покрај нас се Турција, Црна Гора, Србија, Босна и Херцеговина, Албанија и Молдавија. Треба да се земе предвид дека во неизвесната економска ситуација во годините што доаѓаат, апсорпциската моќ на економијата на ЕУ при интеграцијата на новите членки на заедничкиот пазар ќе биде вид на стрес тест, дури и без Украина, како многу специфичен и особено тежок предизвик.
Ако, всушност, се погледне БДП по глава на жител во 2023 година, јасно е дека Украина е потенцијален кандидат со веројатно најнизок основен индикатор за богатство, односно успех на една нација. Покрај војната, Украина има значително помал БДП по глава на жител дури и од озлогласено сиромашната Молдавија, додека земјите оптоварени со драматични структурни проблеми – како Србија или Црна Гора – изгледаат многу богати. Понатаму, Украина (со исклучок на Турција) е далеку поголема во однос на населението и површината од сите други актуелни кандидати, и затоа нејзината интеграција во ЕУ е многу дискутабилна – Украина треба да стане петта по големина членка на ЕУ, а не е јасно дали целата ЕУ има финансиски и институционални капацитети за управување со овој сложен процес. Отворено е дури и прашањето не само за членството на Украина во ЕУ, туку и за финансирањето на нејзината реконструкција.
Сето ова покренува две клучни дилеми во врска со членството на Украина во ЕУ: Прво, по војната, дали Украина воопшто може да спроведе долга листа на реформи кои се предуслов за членство во ЕУ, а се многу задолжителни дури и за земјите кои немаат искуство ужасите на војната. Второ, дали е воопшто возможно драстично да се применат принципите на финансирање на програмите на ЕУ за да и се дозволи на Украина да стане членка ?
Володимир Зеленски цврсто инсистира на почеток на пристапните преговори во декември, но многу е неизвесно дали може да добие одговор што ќе го задоволи. Прашањето за интеграцијата на Украина во ЕУ е толку чувствително што шансите за добивање позитивно мислење од секоја членка не изгледаат реални, барем не во моментов. Ситуацијата не е како онаа кога, по падот на Железната завеса, либералните демократии од Западна Европа имаа сосема доволно политичка и економска моќ да привлечат дури 10 нови членки, меѓу кои и една голема Полска. Сега не е јасно дали ЕУ може доволно да го реформира својот буџет за да ги интегрира новите членки, кои, според едноставната логика, треба да станат нето-приматели на фондовите на ЕУ, за да можат нивните посиромашни или помалку успешни економии да се вклопат во заедничката пазарна сила на ЕУ што е можно полесно.
Во моментов, се чини дека бирократите на ЕУ немаат одговор како да ја прилагодат заедничката земјоделска политика, како и кохезионата политика, која ја подредува распределбата на парите според регионалниот принцип. Овие две основни политики сочинуваат 62 отсто од седумгодишниот буџет на ЕУ и секоја претставува трошок од околу 370 милијарди евра. Цената на обновата на Украина ќе биде приближно иста. Ако, пак, се донесе одлука за интеграција на Украина во ЕУ, тоа ќе значи дека ЕУ добива нови земјоделски површини со големина на Италија и нова, многу голема популација на земјоделци. Околу 14 отсто од Украинците живеат од земјоделство. Ако, според тоа, украинското земјоделство сака да се интегрира во европскиот модел на субвенции, тоа мора да значи драстична промена на основните принципи на Заедничката аграрна политика, на штета на постојните членки.
Европските политичари не го спомнуваат тоа во нивните јавни изјави, бидејќи намерно го кријат фактот дека Украина во еден момент би можела да стане единствениот најголем примател на пари од фондовите на ЕУ од програмата на Заедничката аграрна политика. Едноставно кажано, тоа значи дека земјоделците од сите други членки на ЕУ ќе мора да се согласат на многу помали стимулации од фондовите на ЕУ во моментот на интеграцијата на Украина во ЕУ, и во никој случај не треба да се очекува политички ентузијазам за членството на Украина – нација која во моментов страда.
На пример, како можеме да очекуваме непречена интеграција на украинското земјоделство во ЕУ ако полскиот претседател Анджеј Дуда забрани увоз на одредени земјоделски производи од Украина уште во 2022 година и јавно го артикулира својот страв од последиците од брзата процедура за членство на Украина во ЕУ. Реакцијата на унгарскиот премиер Виктор Орбан исто така беше непријатна за Украинците, не само поради аграрните прашања, но и конфликтот повремено беше многу отворен и очигледен на неколку политички фронтови. Исто така, сосема е јасно дека дури и француските земјоделци нема да бидат ни малку среќни поради предизвикот што би можел да дојде од Украина. Јавни протести на земјоделците беа забележани и во неколку помали земји-членки поради невообичаено високите количини земјоделски производи од Украина, особено пченицата, што силно влијаеше на заработката на земјоделците од ЕУ.
Подеднакво голем предизвик ќе бидат и фондовите за регионален развој, кои служат за изедначување на нивото на економски развој на ниво на ЕУ. Поради војната, Украина стана земја која е значително посиромашна од Бугарија, веројатно најсиромашната членка на ЕУ. Ова значи дека другите земји-кандидати, како и постојните најсиромашни членки, ќе мора да ги жртвуваат своите амбиции за користење на кохезионите фондови во корист на Украина, на која и се повеќе потребни. Во исто време, исто така не е јасно дали процесот на обнова на Украина треба да се одвои од теоретската употреба на кохезионите фондови, кои не се дизајнирани да спасат ниту една земја од уништување на војната како што претрпе Украина, бидејќи тоа би значело дека кохезијата на политиката го губи своето значење за другите сиромашни кандидати и членки.
Западните членки почнаа да подготвуваат финансиски студии за импликациите од членството на Украина во ЕУ. Во овие студии клучни се прашањата за влијанието врз финансиите на постојните членки.
Ваквите и слични големи интервенции во финансиските планови на ЕУ би доведоа до промена на финансиската состојба и на малите и на големите земји-членки. Дали, на пример, Франција и Полска се подготвени да станат нето придонесувачи во Заедничката земјоделска политика во случај на пристапување на Украина во ЕУ. Во моментов тие се најголемите нето-приматели на средства од ЕУ во земјоделството.
Покрај овие две фундаментални економски и финансиски прашања – земјоделството и кохезијата – прашањето како ЕУ би функционирала политички во иднина не е многу помалку важно доколку на среден рок добие осум нови членки, вклучувајќи ја и големата Украина. Многумина го забораваат ова, но секоја нова членка е и потенцијално ново вето во различни критични ситуации, доколку се задржи принципот дека секоја членка има право да се спротивстави на некоја стратешка одлука. Во моментов, во повеќето земји-членки на ЕУ, нема, или барем нема видлива, висока мотивација на носителите на одлуки за радикални политички и финансиски реформи на Европската унија, а без тоа, членството на Украина во ЕУ изгледа како создадена поедноставена фантазија.
Сите овие дилеми околу потенцијалната интеграција на Украина во ЕУ сигнализираат дека војната и уништувањето треба да се прекинат што е можно поскоро, бидејќи економските последици се веќе толку големи што секое дополнително зголемување го прави сценариото за членство уште помалку реално отколку што е во момент.
