ДНК стара 9.000 години од гробница во Турција откри нешто сосема неочекувано: Поврзана е со жени и девојчиња

Античка ДНК од гробници од камено доба во Турција конечно стави крај на децениската дебата за тоа дали 9.000-годишниот праград Чатал Хојук бил матријархално општество. Истражувањата конечно го потврдија она во што експертите се сомневаа долго време: жените и девојките биле клучни фигури во ова земјоделско општество.

„Со Чатал Хојук, сега го имаме најстариот генетски определен модел на општествена организација во општествата што произведуваат храна“, изјави за „Лајв саенс“ преку е-пошта коавторот на студијата Мехмет Сомел, еволутивен генетичар на Техничкиот универзитет на Блискиот Исток во Турција. „И се покажа дека бил насочен кон жените“.

Новото истражување беше објавено во четврток (26 јуни) во списанието „Science“ .

Сместен во југо-централна Турција, Чатал Хојук е изграден околу 7100 година п.н.е. и бил населен речиси 1000 години. Оваа огромна населба – која се простирала на 13,2 хектари – е позната по куќите во кои се влегувало низ покривите, погребите под подовите на куќите и богатата симболика што вклучувала шарени мурали и разни женски фигурини.

Кога археологот Џејмс Меларт првпат го ископал Чатал Хојук во раните 1960-ти, тој ги протолкувал бројните женски фигурини како доказ за матријархално општество кое практикувало култ на „мајка божица“, веројатно во обид да обезбеди добра жетва по големата економска транзиција од собирање кон земјоделство базирано на жито.

Во 1990-тите, археологот од Стенфорд, Јан Ходер, ги презеде ископувањата, а неговото истражување наместо тоа сугерираше дека општеството било во голема мера егалитарно, без значајни социјални или економски разлики меѓу мажите и жените.

За понатамошно испитување на општествената организација во Чатал Хојук, во новата студија, тим истражувачи, вклучувајќи ги Сомел и Ходер, анализирале ДНК на 131 скелет датирани помеѓу 7100 и 5800 година п.н.е., кои биле закопани под подовите на куќите.

Истражувачите поврзале 109 лица од 31 локација и откриле дека сите членови на непосредното семејство (родители, деца и браќа и сестри) биле погребани заедно во истата куќа, додека членовите на поширокото семејство (чичковци, тетки, внуци, баби и дедовци) и роднините од трет степен (братучеди од прв степен, прабати и прадедовци) често биле погребани во блиските куќи. Ова укажува дека нуклеарните или проширените семејства играле улога во структурата на домаќинствата во Чатал Хојук, напишале истражувачите.

Матријархат или само женски родоначалници?

Но, истражувачите велат дека се појавила уште една интересна тенденција во меѓугенерациските врски на домашните погребувања: тие првенствено се засновале на мајчини лози.

„Не баравме конкретно овие мајчински врски во куќите“, рече Сомел, но „тоа јасно покажува дека практиките центрирани околу мажите, често документирани во Европа од неолитското и бронзеното време, не биле универзални“.

Анализата на древната ДНК, исто така, го откри биолошкиот пол на бебињата и малите деца, што не може да се утврди само од скелетите пред пубертетот. Откако беа утврдени половите на децата, истражувачите идентификуваа шема на подароци во гробовите што се поврзуваше со девојчиња.

„Моделот на поставување повеќе подароци на гробовите на девојчињата беше нешто што не го очекувавме“, рече Сомел.

Чатал Хојук е најстарото општество каде што ДНК доказите открија општествена организација центрирана околу жените.

„Според моите сознанија, ова претставува прв систематски доказ за континуирана матрилинеарна организација на неолитска заедница“, изјави за „Лајв саенс“ Јенс Нотроф, археолог во Германскиот археолошки институт, кој не бил вклучен во истражувањето.

„Претпочитавме да го користиме терминот „центриран кон жената“ наместо „матрилинеарно“, бидејќи матрилинеарно се однесува на тоа како луѓето го дефинираат сродството“, рече Сомел. „Домаќинствата во Чатал Хојук можеа да бидат матрилинеарно, но сметаме дека е подобро да се користат поопшти термини. Секогаш е добро да се биде внимателен“, додаде тој.

Но, Бенџамин Арбакл, археолог на Универзитетот во Северна Каролина во Чапел, кој не бил вклучен во студијата, напишал во коментар во списанието „ Наука“ дека „доколку родовите обрасци се обратат, веројатно нема да има двоумење да се заклучи дека постојат патријархални структури на моќ“.

„Ова ја одразува тешкотијата што ја имаат многу истражувачи да замислат свет во кој женската моќ е значајна, и покрај изобилството археолошки, историски и етнографски докази дека матријархалните полиња на моќ некогаш биле и сè уште се широко распространети“, рече Арбакл.

Чатал Хојук сега е значително различен од патрилинеарните обрасци видени во неолитската Европа, рече Нотроф, што „го поставува интригантното прашање кога, како и зошто се случила таква длабока промена во општествената организација“.

Анализирањето на скелетите од Чатал Хојук за да се разберат социјалните врски е само почеток, рече Сомел. Утврдувањето дали ова место е уникатно ќе биде важен следен чекор.

„Сега собираме слични податоци од постари општества во регионот“, рече тој, „па се надеваме дека наскоро ќе имаме одговор!“