ЗОШТО ЗЕМЈОТРЕСОТ ВО ТУРЦИЈА Е ЕДЕН ОД НАЈСМРТОНОСНИТЕ: Катастрофата го потресе светот, а еве зошто има толку многу мртви

Повеќе од 23.000 луѓе загинаа , а десетици илјади се повредени во разорните земјотреси што ги потресоа Турција и Сирија рано наутро во понеделникот.

Спасувачките тимови сè уште очајнички бараат знаци на живот под урнатините на урнати згради во тешки услови, но неколку дена по големиот потрес, шансите да се најдат преживеани се намалуваат од час во час.

Еве што знаеме за земјотресот и зошто бил толку смртоносен.

Каде погоди земјотресот?

Еден од најсилните земјотреси што го погоди регионот овој век ги потресе жителите од сон во раните утрински часови во понеделникот околу 4 часот наутро на длабочина од 24,1 километар, објави Геолошкиот институт на Соединетите Американски Држави (USGS), а пренесува Би-би-си.

Серија последователни потреси одекнаа низ регионот во следните неколку часа по првичниот инцидент. Земјотресот со јачина од 6,7 степени се случи 11 минути по првиот земјотрес, но најголемиот земјотрес со јачина од 7,5 степени се случи околу девет часа подоцна. Досега се регистрирани повеќе од 650 последователни потреси.

Спасувачите сега се тркаат со времето и неповолните временски услови за да ги извлечат преживеаните од под урнатините од двете страни на границата. Повеќе од 5.700 згради во Турција се урнаа, соопшти тамошната агенција за катастрофи.

Понеделничкиот земјотрес беше, исто така, еден од најсилните што ги доживеа Турција во минатиот век – земјотрес со јачина од 7,8 степени според Рихтеровата скала го погоди источниот дел на земјата во 1939 година, што резултираше со повеќе од 30.000 жртви, според USGS.

Зошто овој земјотрес беше толку смртоносен?

Голем број фактори придонесоа овој земјотрес да биде толку смртоносен. Еден од нив е времето од денот кога се случило. Откако земјотресот се случи рано наутро, многу луѓе во тоа време беа во своите кревети, а сега се заробени под урнатините на нивните домови.

Дополнително, поради студениот и влажен временски систем кој се движи низ регионот, лошите услови го отежнаа пристапот до погодените области и ги направија напорите за спасување и опоравување од двете страни на границата значително попредизвикувачки штом пристигнаа тимовите.

Температурите беа екстремно ниски, а во неколку наврати паднаа и неколку степени под нулата.

Со повремени врнежи и снег во регионот кои ќе продолжат, катастрофите ги ставаат животите на затрупаните под урнатините – кои со денови се без храна и вода – во ризик од хипотермија. Во меѓувреме, властите побараа од жителите да ги евакуираат зградите заради сопствена безбедност поради стравувањата од нови последователни потреси.

Зошто толку многу згради беа срамнети со земја?

Повеќе од 5.700 згради во Турција се урнати, според агенцијата за катастрофи на земјата, а се отворија прашања за интегритетот на структурите во некои области на погодените региони.

„Она што најмногу влијае е типот на колапс – она ​​што ние го нарекуваме колапс на палачинки – и тоа е типот на колапс што ние инженерите воопшто не сакаме да го видиме“, рече Мустафа Ердик, професор по земјотресно инженерство на Универзитетот Богазичи во Истанбул. .

„Во такви колапси, тешко е, како што можете да видите, и многу трагично да се спасат животи. Тоа ја отежнува работата на тимовите за пребарување и спасување.

Ердик изјави за Си-Ен-Ен дека сликите од широко распространето уништување и урнатини укажуваат на „дека постои голема разновидност во квалитетот на дизајнот и конструкцијата “.

Тој вели дека при земјотрес најчесто има делумно уривање на згради, а барем еден дел останува да стои и не се случува тотален колапс.

„Вкупните колапси се нешто што секогаш се обидувате да го избегнете и во пресметките и во вистинскиот дизајн“, додаде тој.

Градежниот инженер на УСГС, Кишоре Јаисвал, во вторникот за Си-Ен-Ен изјави дека Турција во минатото доживеала значителни земјотреси, вклучително и земјотресот во 1999 година што ја погоди југозападна Турција и уби повеќе од 14.000 луѓе. Поради ова, рече тој, многу делови на Турција имаат регионални градежни кодови за да се осигура дека градежните проекти можат да издржат вакви настани.

Но, не сите згради се изградени според современите турски сеизмички стандарди , рече Џаисвал. Недостатоците во дизајнот и конструкцијата, особено кај постарите згради, значеа дека многу згради не можеа да ја издржат силата на ударот.

„Доколку не ги дизајнирате овие структури за сеизмичкиот интензитет со кој може да се соочат во нивниот животен век на дизајнирање, овие структури можеби нема да работат добро“, рече Јаисвал.

Ердик, исто така, рече дека верува оти многу од зградите што се урнале најверојатно биле „изградени пред 1999 година или … со постари пресметки“. Тој додаде дека имало случаи кога некои згради не го почитувале кодот.

„Шифрите се многу модерни во Турција, многу слични на американските кодови, но повторно, усогласеноста на кодовите е проблем со кој се обидовме да се справиме преку правни и административни процедури“, објасни тој.

„Имаме дозволи од општините и контроли за проектирање, контроли за градба. Но, повторно има работи што недостасуваат.

Колку долго луѓето можат да преживеат под урнатините?

И покрај зголемените предизвици, градежниот инженер и хуманитарен координатор ги повика спасувачите да не губат надеж затоа што може да се најдат преживеани „неколку недели“ по големиот земјотрес што го погоди регионот. Кит Мијамото, претседател на непрофитната организација Miyamoto Global Disaster Relief. исто така, ја пофали заедницата во Турција која се собра и „го направи својот дел“ по земјотресот.

„Заедницата, граѓаните, тие се оние кои се навистина првата линија на одбрана“, изјави тој за Си-Ен-Ен во средата. „Тие ги ископаа семејството, пријателите, соседите“.

Но, други експерти предупредуваат дека прозорецот за потрага и спасување по земјотрес брзо се затвора. Илан Келман, професор по катастрофи и здравје на Универзитетскиот колеџ во Лондон, рече: „Обично неколку преживеани се извлекуваат по 72 часа – но секој спасен живот е од суштинско значење и некои луѓе се извлекуваат по многу денови“.

„Времето е секогаш непријател, како што се гледа во Турција и Сирија. Луѓето умираат од услови за кои е потребна итна медицинска интервенција, како што се крварење до смрт или подлегнување на тешки повреди; од последователни потреси кои уриваат нестабилни структури со луѓе заробени внатре.“ и затоа што од времето, кое паѓа под нулата во текот на ноќта и секако е студено во текот на денот, луѓето умираат од хипотермија. Многумина умираат од недостаток на храна и вода додека чекаат спас“, додаде тој.

Зошто се случуваат земјотреси?

Земјотреси се случуваат на сите континенти во светот – од највисоките врвови на Хималаите до најниските долини, како што е Мртвото Море, до многу студените региони на Антарктикот. Сепак, распределбата на овие земјотреси не е случајна.

USGS го опишува земјотресот како „тресење на земјата предизвикано од ненадејно лизгање на расед. Напрегањата во надворешниот слој на земјата ги туркаат страните на раседот заедно. Стресот се зголемува и карпите наеднаш се лизгаат, ослободувајќи енергија во бранови кои патуваат низ земјината кора и предизвикуваат потрес што го чувствуваме за време на земјотрес.

Земјотресите се мерат со помош на сеизмографи, кои ги следат сеизмичките бранови кои патуваат низ Земјата по земјотрес.

Многумина можеби го препознаваат терминот „Рихтеровата скала“ како што научниците го користеа многу години, но овие денови тие најмногу ја следат модифицираната скала на интензитет на Меркали (MMI), која е попрецизна мерка за големината на земјотресот, според USGS.

Колку е голем земјотрес со јачина од 7,8 степени?

Јачината на земјотресот е позната како магнитуда. Интензитетот на земјотресот може да варира во зависност од локалната географија и топографија и длабочината на земјотресот. На скала на магнитуда, секое зголемување на цел број значи 32 пати повеќе енергија.

Во оваа прилика, потресот од земјотресот со јачина од 7,8 степени во јужна Турција можеше да се почувствува дури до Израел и Либан, оддалечени стотици километри.

На Турција не ѝ се непознати силните земјотреси, бидејќи се наоѓа покрај границите на тектонските плочи. Седум земјотреси со јачина од 7 степени или повеќе ја погодија земјата во изминатите 25 години – но тој во понеделник беше еден од најсилните.

Тоа е, исто така, најсилниот земјотрес што го погодил било каде во светот откако земјотресот со јачина од 8,1 степени според Рихтер во 2021 година го погоди регионот во близина на Јужните Сендвич Острови во јужниот дел на Атлантскиот Океан, иако оддалечената локација на инцидентот предизвика мала штета.

Зошто има толку земјотреси во Турција?

Метеорологот на CNN и експерт за тешки временски услови, Чад Мајерс, рече: „Секогаш зборуваме за епицентарот, но во овој случај треба да зборуваме за епи-линијата“.

Две масивни тектонски плочи – арапската и евроазиската – се среќаваат под југоисточните турски провинции. По должината на оваа раседна линија, „околу 100 милји од едната до другата страна, земјата се лизна“, продолжи Мајерс.

Сеизмолозите го нарекуваат овој настан „лизгање“ — „каде што плочите се допираат и наеднаш се лизгаат настрана“, рече Мајерс.

Ова е различно од Огнениот прстен, кој се протега по западниот брег на САД. Во оваа зона, земјотресите и цунамито често се предизвикани од субдукција – каде една плоча се лизга под друга.

Но, во „лизга“, плочите се движат хоризонтално, а не вертикално.

„Тоа е важно затоа што зградите не сакаат да одат напред и назад. А потоа секундарните бранови почнуваат да одат напред и назад“, додаде Мајерс.

Поради природата на овој сеизмички настан, последователните потреси би можеле да траат „недели и месеци“, според метеорологот на Си-Ен-Ен, Карен Магинис.

Како се споредува овој земјотрес на глобално ниво?

Во споредба со другите големи земјотреси ширум светот, земјотресот и цунамито во Јапонија во 2011 година – во кои загинаа или исчезнаа повеќе од 22.000 луѓе – регистрираа магнитуда од 9,1 степени.

Инцидентот предизвика широко распространето уништување откако водени ѕидови проголтаа цели градови, ги зафатија домовите на автопатите и ја предизвикаа најголемата нуклеарна катастрофа во нацијата до сега.

Една година претходно, во 2010 година, во земјотресот со јачина од 7 степени на Хаити загинаа меѓу 220.000 и 300.000 луѓе. Уште 300.000 луѓе беа повредени, а милиони беа раселени.

Во 2004 година, земјотрес со јачина од 9,1 степени според Рихтеровата скала го погоди брегот на Суматра, Индонезија, предизвикувајќи цунами во кое загинаа 227.898 луѓе или исчезнаа, а се претпоставува дека се мртви.

Најсилниот земјотрес во историјата бил со јачина од 9,5 степени во Чиле во 1960 година, според USGS.