МИ ПАДНА ВИЛИЦАТА КОГА ГО ЧУВ ТОА! По повеќе од 20 ГОДИНИ МОЛК, амбасадорот Хил откри што му предложил Милутиновиќ

Американскиот амбасадор во Белград Кристофер Хил се присети на разговорот со Милан Милутиновиќ и Слободан Милошевиќ.

Американскиот амбасадор во Белград, Кристофер Хил откри зошто му „паднала вилицата“ кога бил со поранешниот претседател на Србија, Милан Милутиновиќ и какво мислење имал за Слободан Милошевиќ.

Зборувајќи за распадот на Југославија, Хил вели дека мислел дека економските тензии ќе бидат најголемиот проблем, но се покажало дека е нешто сосема друго.

„ Искрено, во тоа време чувствувавме дека економските прашања ќе бидат најголемиот проблем во одржувањето на земјата заедно. Работев во економскиот оддел и редовно ги споредувавме приходите по глава на жител во различни делови на Југославија. Се сеќавам дека ако го земете Приходите по глава на жител во државниот сектор на југ, да речеме во Урошевац, и приходите на некој од Словенија – беа еднакви. Тоа значеше дека Словенија испраќа многу пари на југ. Ова ни изгледаше неодржливо и мислевме дека треба да се внимава на економијата. Во таа смисла, бев целосно изненаден од повторното појавување на етничките ривалства кои на крајот доведоа до колапс на политичкиот систем и неговата неспособност да се справи со нив. Тој политички систем не успеа да се оддалечи од комунистичката пропаганда која вклучуваше многу невистини – на луѓето им беше кажано дека нешто е вистина иако не беше. Не видовме дека тоа се случува. Видовме економски тензии и се покажа дека економските тензии всушност се најмалиот проблем“, рече Хил.

Сеќавајќи се на разговорот со Слободан Милошевиќ, Хил вели дека бил „многу разумен кога е во прашање дијалогот“.

“Беше лесно да се разговара. Понекогаш би било фрустрирачки кога ќе каже работи и ќе мисли дека ќе им веруваш. Знаевме дека не е глупав, па се прашувавме дали мисли дека сме ние глупави бидејќи немаше друго објаснување  “, рече Хил.

Американскиот амбасадор објасни и своевидна урбана легенда според која Милан Милутиновиќ за време на Рамбује му рекол – Крис, ајде во НАТО.

„Не, тој никогаш не кажал така. Она што го кажа беше нешто вакво: „Знаеме дека имате проблеми да најдете нови локации за стационирање на НАТО и американските војници, бидејќи Европејците повеќе не ве сакаат. Затоа сте и заинтересирани за Косово, ние сме свесни за тоа.  , Па ајде можеме да поработиме на тоа“. Тоа е еден од оние моменти во дипломатијата кога ти паѓа вилицата. Кога не можеш да поверуваш во она што штотуку го слушаш. Но, како и да е, не верував дека верува во тоа, а сигурен сум дека ни тој не веруваше“, изјави Хил.

„Предавник, сменет си“

За потсетување, за Рамбује своевремено зборуваше проф. Владан Кутлешиќ , кој од српска страна беше задолжен за водење тајни преговори за правната иднина на Косово и зголемената автономија.

„Една година пред Рамбује, во Белград, во апсолутна тајност, започнуваме разговори со Американците за Косово. Само четири лица знаат за тоа. Во многу добра и конструктивна атмосфера, во февруари 1998 година, Џим О’Брајан, специјален советник на Медлин Олбрајт, дојде и еден од нејзините најдоверливи луѓе, тој остана во Белград континуирано од февруари до мај 1998 година и двајцата работевме на текстот што требаше да го реши статусот на Косово. Работевме полека, немавме рокови, мора да се каже дека е врвен адвокат.Во тој период замина во САД само на кратко, околу петнаесет дена, бидејќи се роди ќерка му по што се врати. До 1 јули го направивме само почетокот на договорот во кој стануваше збор за контурите на конечниот текст.Нашата работа одеше во насока на проширување на автономијата на Косово. Потоа дојдоа одморите, Џим се врати во САД со договор да продолжи во август. Сепак, никогаш не дојде до тоа, бидејќи на теренот се случи нешто што се уште не го знам, но нешто што ја уништи добрата атмосфера на нас и на Американците и ја прекина работата. Оттогаш нема соработка и работата застанува се до Рамбује“, изјави тогаш Кутлешиќ ..

Затоа тој и О’Брајан работеа на правен договор, а во исто време Милан Милутиновиќ и Кристофер Хил работеа тајно во Белград, во врска со воено-полициската акција на Косово.

„ И понекогаш доаѓаме порано и слушам што зборуваат. Можам да тврдам и потпишам дека Хил разговарал со Милутиновиќ со голема наклонетост, разбирање и совет за тоа како да се спроведе акцијата на Косово, но во исто време ставил ограничувања на тој што се содржани во правилата на ОБСЕ за внатрешни конфликти , а потоа слушам, можам да го цитирам она што го слушнав: Милан, не смее да има зелено на теренот, само сино. Тоа значеше дека армијата не смее да биде таму, туку полиција. „Ако нема доволно сино, обои зелено во сино“.

„Воздухопловство не е дозволено, хеликоптери се дозволени“, „не се дозволени тенкови, дозволени се БПР, ништо повеќе од 80 мм.“

Тоа беа правилата на ОБСЕ што Американците бараа да бидат почитувани“, раскажува Кутлешиќ.

Кутлешиќ, кој беше член на државната делегација на овие мировни преговори, раскажува како таму повторно го сретнал својот стар познаник Џим О’Брајан.

„Потоа почнува Рамбује. Ме ставија и мене во делегацијата. Државата става политички второстепена делегација. Тоа ми беше чудно. А во друг пример ми беше уште почудно. На пат кон аеродромот беше сабота. Горица Гајевиќ ме повика кај неа дома, иако не сум член на СПС, доаѓам кај неа и таа ми подава плико во солзи, со растреперена рака и вели „од пријатели до семејството“. нејзе и е јасно, но јас не разбирам и сфаќам само дека тоа се пари. Истото ќе го добијам и на аеродром од полицијата, со гаранција дека ќе ми ги чуваат децата.Не бараат ништо за возврат. Од тоа заклучувам дека државниот врв се плашел што ќе се случи“, вели Кутлешиќ и продолжува:

Бевме затворени во замокот. Ништо не се работеше. Раководството на конференцијата, Петрич и Мајорски, бараат веднаш да се напише, а ние бараме да се утврдат принципите. И три дена ништо не се прави. Третиот ден го гледам Џим во ходникот. Јас му мавтам, тој ми мавта и подоцна на вечера се приближуваме. Џим вели: „Владан, ајде да работиме, овде ништо не се работи“. Му велам дека немам ингеренции, бидејќи сега сум само член на делегацијата. Тој вели: „Во ред, но знаеш дека не е добро“. По два дена, тој вели: „Ова дефинитивно не е добро, ајде да продолжиме каде што застанавме во јули“. Велам – во ред. Тој дојде во мојата соба околу 22:30 часот и ние двајца почнавме со рака да го пишуваме текстот на договорот без воен рок. Текстот на договорот беше на послабо ниво од амандманот од 1974 година, но тој имплицираше зголемена автономија, со паралелни институции и белгиски модел на федерализам. Оваа зголемена автономија предвидуваше и поделба на полициските должности според американскиот модел: федерална и провинциска полиција. Тоа беше прифатлив модел“, објаснува Кутлешиќ.

Тој продолжува да расправа за тоа како работите се случувале по ред.

„Кога завршивме, беше околу 4:30 часот наутро, Џим ми рече: „Ми се допаѓа ова, разбуди ја својата делегација, а јас мојата“. Ова ми покажа дека тој всушност е задолжен за целата западна страна. Ги разбудивме сите и потоа тој зборуваше, јас молчев. Само Ратко Марковиќ ме поддржа, Шаиновиќ и Штамбук молчеа. Џим вели: „Ова е солидна основа за разговор, јас го праќам ова во Вашингтон, вие пратете го во Белград, се гледаме вечер. Отидов да спијам, таа вечер, околу осум и пол, пристигна крипто телеграма потпишана од министерката за надворешни работи Жика Јовановиќ во која пишуваше: „Предавник, разрешен си, Милан Милутиновиќ доаѓа да ги преземе преговорите“. На Милошевиќ му испратив шифрирана телеграма: „Во ред, се враќам во Белград“, а тој ми ја врати шифрата за да бидам таму и никој да не ме допира, но Милутиновиќ го отфрли тој текст на договорот. Ништо не ме праша, ниту зборуваше за тоа. А потоа го добивме развојот на ситуацијата што доведе до бомбардирањето“, вели Кутлешиќ.