НАТО го губи трпението со една од своите членки – Канада
Канада веќе една деценија бегаше од својата посветеност на НАТО. Можеби нема да може да издржи уште долго.
Во текот на изминатите неколку години, Отава стана одвоена меѓу 32-члената алијанса. Не успеа да ги исполни целите за домашни воени трошоци, не ги исполни стандардите за финансирање на нова опрема и не планира да стигне до таму.
Тоа е став што ги фрустрира сојузниците надалеку – од Белата куќа до салите на Конгресот до главните градови низ Европа.
И тоа ќе биде во мислите на членките кога ќе се соберат оваа недела во Вашингтон на самитот на НАТО, каде што се очекува да ја притиснат Отава да ги ослободи парите, истовремено предупредувајќи дека работите може да се влошат ако Доналд Трамп се врати во Белата куќа.
„Што се случува сега кога сите трошат повеќе, стана јасно фактот дека Канаѓаните не се ни обидуваат“, рече Макс Бергман, поранешен службеник за контрола на оружјето во Стејт департментот.
Можеби е изненадувачки што Канада заостанува во трошењето иако се покажа како силен сојузник во други области, од купувањето американско оружје до нејзината тесна координација со САД за одбраната на Северна Америка до распоредувањето војници во Ирак. и Авганистан.
Но, интервјуата со десетици дипломати од земјите на НАТО јасно покажуваат дека кога станува збор за трошоците за одбраната, на сојузниците им е доста.
„Тие ќе продолжат да бидат тврдоглави“ затоа што нема вистинска казна за неуспехот да се постигне целта на алијансата, рече еден вработен во американскиот конгрес, кој како и другите цитирани во оваа приказна лабаво разговараше со близок сојузник.
„Европејците се фрустрирани што се критикувани, а Канада не го чувствува истиот притисок од Вашингтон“, додаде тој.
Една од 12-те основачки членки на НАТО, Канада подготвено потпиша ветување во 2014 година дека ќе потроши 2 отсто од БДП за одбрана по анексијата на Крим од страна на Владимир Путин во Украина, пишува Politico .
Алијансата како целина можеби бавно стигна до таму, но оваа година, 23 од 32-те членки на НАТО ќе ја погодат целта бидејќи расте стравот долж источниот фронт на алијансата поради плановите на Путин.
Две од земјите кои не ја исполниле оваа обврска се Канада и Белгија. Не само што не ја исполнуваат целта од 2 проценти, туку и барањето да се потрошат 20 проценти за нова опрема.
Сепак, за разлика од Канада, Белгија вели дека ќе стигне таму до 2035 година. Но, кога Канада ќе стигне таму? Нема да кажат.
Канадскиот случај е особено разочарувачки, велат дипломатите, поради очигледната недостиг на итност на Отава и покрај значителните проблеми со застарената воена опрема и нејзината силна економија.
Нејзината војска е толку недоволно финансирана што половина од нејзината опрема се смета за „недостапна и неупотреблива“ според протечениот внатрешен извештај.
Додека Трамп ги насочува кон Германија и Франција, кои ветија повеќе милијарди за купување оружје и ги надградуваат своите вооружени сили, годините на недоволно инвестирање ја оставија канадската војска недоволно опремена и неподготвена. И ако поранешниот претседател се врати во Белата куќа, ќе забележи.
Сепак, очигледната рамнодушност на канадските политичари кон ситуацијата беше целосно прикажана во април, кога владата на Трудо објави нова одбранбена политика која изнесува само 1,7 отсто до 2030 година.
Извештајот наведе некои во алијансата да ја издвојат Отава за критиките со оглед на силната економија на земјата, недостатокот на оптоварување со долгови и лидерската позиција за низа меѓународни безбедносни прашања.
И нивниот став дава лош пример за другите.
„Канадското мислење навистина не ја гледа потребата“, рече Филип Лагасе, претседател на Бартон на канадскиот универзитет Карлтон.
„Ако биде принудена да избира помеѓу трошоците за одбрана, социјалните програми или даночните намалувања, одбраната секогаш би била на последно место. Значи, нема политичка добивка за исполнување на ветувањето“, додаде тој.
Ставот на Канада поттикна двопартиска група од 23 американски сенатори да го преземе исклучително реткиот чекор да испрати писмо до премиерот Џастин Трудо во мај, велејќи дека се „загрижени и длабоко разочарани што најновата проекција на Канада покажа дека нема да ја исполни својата посветеност од 2. проценти оваа деценија“.
И ситуацијата може да се влоши многу ако Трамп биде избран.
„Мислам дека она што го прави Канада им олеснува на европските земји да бидат бавни во пренесувањето на поентата“, рече еден европски дипломат.
Дипломат од друга земја на НАТО рече дека американските функционери често ја издвојуваат Канада во дискусиите како земја која не прави доволно за да го зацрта патот до 2 отсто, посочувајќи на се потажната состојба на арсеналот на Канада како што може да се случи без повеќе инвестиции.
„Има јасен притисок од Американците дека споделувањето на товарот е многу важно. „Тие тоа го кажуваат на општ начин, иако ја посочија Канада конкретно како земја која не успева да остане во чекор со мнозинството од алијансата“, рече претставникот.
Ставот од Вашингтон, рече вработен во Конгресот, е дека „сите мора да донесат тешки одлуки“ за тоа како да трошат за одбрана, дури и богатите земји како Канада.
„Ова се вика да се биде лидер. И не гледаме дека Канада го прави тоа“, рече официјалниот претставник
Во едно искрено интервју на канадската телевизија во јуни, началникот на штабот на одбраната на Канада, генералот Вејн Ер, рече дека недоволното инвестирање во одбраната значи дека „војската што ја имаме сега не е подготвена да се спротивстави на заканите што ги гледаме“.
Запрашан за немањето план да се погоди 2 отсто, тој додаде: „Јас не го заговарам тоа и никој во униформа не го застапува тоа“.
На Самитот на НАТО во Вашингтон ќе стане јасно дека „2 проценти не се таванот, тоа е подот“, за што се очекува земјите да придонесат во нивните одбранбени буџети, рече дипломатот од земјата НАТО.
Земјите како што се САД, Полска, Норвешка и Естонија веќе поминаа 3 проценти или јавно ги споделија плановите да стигнат таму.
Од годините на Трамп, а особено по целосната инвазија на Русија на Украина, „постои очекувања за споделување на товарот и сериозност во врска со одбраната што Канада не ги исполнува“, рече официјален претставник на НАТО што напредуваше многу подалеку од праг од 2 проценти.
„Сојузниците кои не трошат најмалку 2 отсто од својот БДП за одбрана сериозно го поткопуваат нивниот кредибилитет и заедничката позиција на одвраќање“, забележа советник на министерството за одбрана на земја-членка на НАТО нациите дури и да го исцртаат патот до таму има сериозни политички последици во САД и пошироко.
Неисполнувањето на стандардите поставени од Брисел се користи како изговор за напад на НАТО и Европа од страна на оние членови на американската надворешна и безбедносна заедница кои избираат или стратегија „Кина на прво место“ или припаѓаат на изолационистичкиот камп“, рече функционерот.
„Таквата политика суштински ја поткопува довербата во тие сојузници. Ако денес немаат доволно решителност, не сум оптимист за нивното однесување доколку имавме директна војна меѓу Русија и НАТО“, додаде тој.
За време на посетата на Вашингтон во мај, новиот министер за одбрана, Бил Блер, ги отфрли критиките дека Канада нема намера да се приклучи на клубот од 2 отсто.
„Се надевам дека кога ќе се вратиме во Вашингтон на самитот во јули, ќе можеме да ги увериме нашите сојузници дека Канада ги разбира своите обврски“, им рече тој на новинарите.
„Има уште да се направи. Ќе направиме повеќе, мораме повеќе. … Сакам да можам да ги уверам сојузниците дека сега ја завршуваме работата. Ги спуштивме главите, сè уште одиме силни во ова. Знаеме дека има уште да се направи“, додаде тој
Од 2016 до 2017 година, буџетот за одбрана на Отава се удвои од 13,5 милијарди долари на 29 милијарди долари, предводен од купувањето на 88 борбени авиони Ф-35 од американско производство, 16 авиони Посејдон П-8А и раната работа во големиот проект за изградба на 15 фрегати за морнарицата ќе биде изградена во Канада.
