НИТУ КГБ НЕ МОЖЕШЕ ДА ГО СПРЕЧИ! Почина новинарот кој го “шверцуваше” еден од најзначајните романи на 20. век

Италијанскиот новинар Серџо Д’Анџело, кој на крајот на 50-тите години од минатиот век успеа, под голем ризик, да го „прошверцува“ од СССР ракописот на еден од најзначајните романи на 20 век, „Доктор Живаго“ на рускиот писател Борис Пастернак, почина на 100-годишна возраст во својот дом во малиот град Сан Мартино ал Чимино во близина на Витербо во регионот Лацио. 

Серџо Д’Анџело влезе во историјата затоа што успеа, и покрај строгиот надзор на КГБ, да го пренесе најголемото дело на Пастернак на Запад во 1957 година, каде што беше објавено од миланската издавачка куќа Фелтринели. Поради тоа Д’Анџело ја нарече Олга Ивинскаја, која ја нарекуваат муза на Пастернак, „кума на доктор Живаго“. 

Тој во тие години – по смртта на Сталин, ги држеше уздите на власта во своите раце и ја почна претпазлива де-сталинизација, позната денес под терминот „одмрзнување“ – тој исто така беше и дописник на италијанското радио и се сретна со големиот руски писател, кого го посети во неговата куќа, во близина на Москва.

Пастернак помина десет години пишувајќи го својот епохален роман „Доктор Живаго“ за контроверзната идеолошко-социјална љубовна приказна во турбулентните времиња на распадот на Руската империја и Октомвриската револуција како и крвавата граѓанска војна. Убеден дека во СССР се случила либерализација, тој го понудил својот роман за објавување на две од најпознатите руски книжевни списанија во тоа време, Нови Мир и Знамија, но претпоставените луѓе таму не се осмелиле да објават ниту делови од роман, а го советувале Пастернак да не инсистира, за да нема проблеми.

Сепак, Пастернак бил понесен од креативната еуфорија, особено што некои негови пријатели, на кои со часови им читал делови од книгата, биле воодушевени од тоа тогашно револуционерно дело. 

Серџо Д’Анџело, запознаен со сè, му предложил на Пастернак тајно да го пренесе ракописот во Италија, каде што истиот ќе биде објавен. По долго размислување, страв и непријатност, Пастернак се согласува, но со голем ризик поради КГБ, тајната служба која веќе го имаше на врвот на нивната листа, да не ја откријат „тајната опреација“. Д’Анџело успешно го сокрил ракописот во својот куфер и веднаш по неговото пристигнување започнал кампања за објавување на книгата. Преведена е на италијански и објавена во ноември 1957 година. Има една анегдота дека советската амбасада во Италија веднаш го купила целиот печатен тираж, но дека, се разбира, тоа не го спречило издавачот да ја препечати книгата, која веднаш станала политичко-идеолошко-книжевен хит и еден од првите симболи на Студената војна.

Во Кремљ панично се вклучил алармот. Започнал вистински лов на Пастернак, а кога се појави и руското издание од книгата, од Пастернак беше побарано да се откаже од романот. Покрај тоа, ЦИА објавила и „џебно издание“ на книгата на руски јазик, на тенка хартија и лесно за шверцување, кое бесплатно им го подели на Русите на Светскиот саем во Брисел во 1958 година и на Светскиот младински и студентски фестивал во Виена во 1958 година. 

Италијанскиот издавач ги тужеше холандските и британските издавачи на „џебното издание“, но ЦИА, како што велат, сето тоа успешно го средила. Но, тоа не беше крајот на неволјите на Пастернак. Имено, тој е награден и со Нобеловата награда за литература во 1958 година, што предизвика вистински изблик на идеолошко-конзервативен гнев во режимските медиуми во СССР. Истиот ден кога светските агенции ја пренесоа веста, Михаил Суслов излезе со репортажа „За клеветничкиот роман на Борис Пастернак“, кој беше наречен антисоветски и непатриотски и стана показател за тоа како форумите и медиумите калкулираа и клеветат еден неподобен уметник.

Од Пастернак било побарано да се откаже од наградата, главниот партиски орган односно медиум Правда тогаш пишуваше за романот дека е „книжевно ѓубре“, литературните списанија како Литературнаја газета пишуваа за Пастернак дека е „најобична и сиромашна марионета на заразените узди на антисоветската пропаганда“. 

Во исто време, тој беше исклучен од Сојузот на советските писатели, чии форуми исто така бараа негово протерување од Русија, а сите негови дела беа повлечени од продажба, како и преводите. Неговото име повеќе не смеело да се зборува во јавноста. Останал без средства за живот, а блокирани биле и парите што ги добил од Запад од објавувањето на книгата.

Самиот роман за прв пат ќе биде објавен во Русија во 1989 година, за време на перестројката на Горбачов. До крајот на својот живот, Пастернак живеел со помош на малкуте преостанати пријатели и повремени преводи кои се објавувале под туѓи имиња. Сепак, големиот руски писател никогаш не се откажал од своето дело, а почина неколку години подоцна, психички и физички истрошен. 

„Доктор Живаго“ го преживеа режимот што го прогонуваше поради тоа. Најбизарно од се е што во своите мемоари, по неговото разрешување, иронично, исто така прв пат објавени на Запад, Никита Хрушчов ќе признае дека нападнал роман што не го ни прочитал, а подоцна ќе каже дека е срамота затоа што нема ништо спорно во него, односно ништо антисоветско!