Сеизмолошката опсерваторија во Република Македонија е во опасност да остане без 13 станици за мерење на земјотреси

Од почетокот на 2026 година, Сеизмолошката опсерваторија при Природно-математичкиот факултет во Скопјe повеќе нема да може да смета на 13-те привремени сеизмолошки станици, кои беа обезбедени во 2023 година во рамките на проектот ORFEUS (Обсерватории и истражувачки капацитети за европска сеизмологија). Преку нив се следи сеизмичката активност на територијата на земјата, во пограничните области, но и низ целата планета.

Овие 13 станици моментално ја сочинуваат телеметриската мрежа на Сеизмолошката опсерваторија во Скопје. Сеизмички мониторинг се врши и на езерото Козјак – кај браните „Козјак“ и „Света Петка“, како и на локација во селото Белица и кај браната „Кнежево“.

Во март, организацијата ORFEUS ќе ја напушти Македонија за да го продолжи проектот во други земји, што ја става Опсерваторијата во опасност од затворање на сите 13 сеизмолошки станици.

„Ова значи дека од следната година ќе останеме без сеизмолошки станици и без соодветна опрема за следење на сеизмичката активност. За територија како нашата, која е сеизмички активна и каде што често се случуваат умерени до силни земјотреси, ова претставува зголемен ризик за населението и за инфраструктурата“, изјави за весникот „Вечер“ раководителката на Сеизмолошката опсерваторија, проф. д-р Катерина Дрогреска.

Таа додава дека технологијата напредува, светот оди напред, тие се обидуваат да го следат ова темпо, но во моментов се во ситуација каде што не можат да го сторат тоа.

„Сега, несомнено, ни е потребна помош. Недостатокот на следење на сеизмичката активност би можел да има сериозни последици врз градежништвото и безбедноста на граѓаните во земјата“, децидна е Дрогреска.

Според неа, на опсерваторијата ѝ се потребни нов лиценциран софтвер, модерна компјутерска опрема и сеизмометри – најмалку десет сеизмолошки станици за следење на активноста во реално време. За инсталација на таква комплетна станица се потребни околу 30 илјади евра.

„Имаме поддршка од факултетот, но факултетот не е во можност да ги обезбеди овие станици. Ние сме интересни за јавноста само кога ќе се случи земјотрес, а луѓето мислат дека нашата работа се состои само во чекање на земјотреси. Но, тоа е последниот дел од нашата работа. Нашата работа како сеизмолози започнува по земјотресот – да анализираме зошто, каде и како се случил. Целта е да се заврши целиот сеизмички циклус. Податоците се архивираат и се испраќаат до надлежните институции за да се состават мапи на сеизмички опасност, кои потоа се користат во урбанистичкото планирање, градежништвото итн. – сè во служба на безбедноста на граѓаните“, објаснува Дрогреска.

Министерката за образование, Весна Јаневска, изјави дека неколку пати се сретнала со Дрогреска за да се најдат начини да се помогне и да се гарантира безбедноста на граѓаните.

„Кога ги разгледав апликациите за научно-истражувачки проекти, видов дека и Сеизмолошката опсерваторија конкурирала на овој повик. Од информациите што ги добивам од Комисијата, многу е веројатно дека проектот ќе победи, а со тоа ќе се обезбедат средства за купување на некои инструменти. Ако се случи ова – не можам со сигурност да предвидам – но се надевам дека ќе се случи, барем малку ќе се помогне, и ќе продолжиме да бараме решение за проблемот“, рече Јаневска.

Сеизмолошката опсерваторија е основана во 1957 година и се наоѓа на падините на Водно.