СРБИЈА “ПОГРЕБАНА“ НА САМО ТРИ ДЕНА ПРЕД ИЗБОРИТЕ !? Клучен документ за Западен Балкан од ЕУ создаде вистински гнев во Белград

Европската унија (ЕУ) одлучи прво да го тргне Западен Балкан од агендата, за овие шест земји, меѓу кои е и Македонија, да не се попречат за време на Самитот, кој има предуслови за неуспех, но сите се надеваат дека 10-те милијарди евра платени за „уцена“ ќе го задоволат премиерот на Унгарија, Виктор Орбан, иако прашање е уште колку може да задоволи.

Во вторник, на 12. декември, Советот ги објави своите заклучоци за проширувањето, документ со кој се оценува ситуацијата во земјите од Западен Балкан, Украина, Молдавија, Грузија и Турција. Ден подоцна се одржа Самитот на ЕУ – Западен Балкан, по што беше објавена Декларацијата.

Станува збор за документи напишани со бриселски идиом, полни со технички лингвистички конструкции, но од кои може да се прочитаат главните забелешки за земјите, особено за случајот со Србија и Косово и можните санкции за Белград.

Во заклучоците се наведува дека проширувањето е геостратешка инвестиција во мирот, безбедноста, стабилноста и просперитетот. Тие апострофираат дека политичките критериуми од Копенхаген се несомнени и Советот ја потврдува потребата за фер и ригорозно условување, принципот на сопствени заслуги и реверзибилност. Затоа, нема забрзан влез, преку ред, ниту за Украина. За што ќе се разговара на Самитот кој почна во четврток, а продолжува во петок ?

Западен Балкан, како што се очекуваше, не помина добро, Советот предупредува дека потребни се решителни напори за промовирање на помирувањето и регионалната стабилност, вклучително и решавањето на билатералните спорови меѓу партнерите и прашањата вкоренети во наследството од минатото, во согласност со меѓународните закон и утврдени принципи.

Црна Гора помина добро, но главниот проблем за Подгорица е борбата против корупцијата и организираниот криминал, како и во Македонија, но кај нас главен проблем се уште е решавањето на бугарското условување, кое е апсолутно непотребно. Албанија е критикувана за недостатокот на внатрешен политички дијалог и бара, меѓу другото, зајакнување на заштитата на основните права. Од Турција се бара да го реши кипарското прашање и потсетувајќи на меѓународните обврски на Турција во овој поглед, Советот ја повторува својата сериозна загриженост за континуираниот и длабоко загрижувачки пад во областите на демократијата, владеењето на правото и основните права.

Вистинскиот проблем се трите преостанати земји од Западен Балкан. Босна и Херцеговина и понатаму останува без отворање на преговорите, нагласувајќи го негативното влијание на Република Српска. Се бара и спроведување на пресудата Сејдиќ-Финци, со која се бара да се кандидираат и припадниците на малцинствата, не само на конститутивните нации, за позицијата во Претседателството, повикувајќи на – „ограничени уставни и изборни реформи“.

Во интервјуата, премиерот на Косово, Албин Курти, постојано зборува за неговата земја како пример за демократија на Западен Балкан, но во заклучоците се наведува ограничен напредок во однос на владеењето на правото, борбата против организираниот криминал и борбата против корупцијата. И тогаш навлегуваме во делот на билатералните спорови, Советот вели дека Косово треба без одлагање да ја спроведе одлуката на Уставниот суд за манастирот Дечани.

Одлуката за потврдување на сопственоста на манастирот на 24 хектари земјиште е донесена во 2016 година. Оценката е сурова, а кога станува збор за северот на Косово, каде што живее мнозинството Срби, Советот наведува дека едностраните потези на Косово и Србија ги зголемија тензиите и повторува дека е неопходно формирање на ЗСО (Здружение на српските општини). Заклучоците се остри и во Приштина немаат причина да бидат задоволни. 

Пораката до Србија е недвосмислена, напредокот во областа на владеењето на правото и нормализацијата на односите со Косово го одредува општото темпо на пристапните преговори. Севкупната состојба се оценува како лоша, има потреба од борба против организираниот криминал, корупцијата, недоволна заштита на малцинствата, слобода на медиумите, владеење на правото…

Брисел бара од Владата во Белград објективно и недвосмислено да зборува за ЕУ, па ако поставуваат билборди со натпис – „Благодарам брату Си (Џинпинг)“, мора да поставуваат и билборди на кои пишува колку пари им дала ЕУ. А потоа доаѓаме до заедничката надворешна и безбедносна политика, каде што Советот го повторува своето силно очекување дека Србија ќе се усогласи со неа, што е барање Белград да заземе поостар став кон Русија.

Во завршниот документ на Самитот се нагласува дека е потребен брз и постојан напредок кон целосно почитување на рестриктивните мерки, односно воведување санкции. Кога станува збор за немирите и бунтот на северот на Косово, Советот е незадоволен бидејќи Србија не презеде мерки да ги изведе пред лицето на правдата организаторите на нападите врз припадниците на КФОР во мај и врз косовската полиција во септември. Заклучоците утврдуваат дека Србија продолжува да има големо влијание врз Србите на северот на Косово, па Советот потсетува дека, во согласност со заклучоците од 26. и 27. октомври 2023 година, неуспехот на страните да ги деескалираат тензиите ќе има последици.

Претседателката на Владата на Србија, Ана Брнабиќ, изрази резервираност во однос на Декларацијата на Самитот ЕУ – Западен Балкан, наведувајќи дека Косово и Метохија остануваат составен дел на Србија. Ваквата реакција треба да се гледа во светло на изборите што в недела ќе се одржат во Србија, но и во контекст на создавање простор за маневар бидејќи на средбата не бил претседателот Александар Вучиќ, кој подоцна во затворен дијалог може да отстапуваат од оваа изјава.

Во секој случај, Белград не е задоволен од позицијата на ЕУ, која треба и политички да услови пристап до фондот од 6 милијарди евра за раст на Западен Балкан. За жал, тоа ќе биде тешко бидејќи Србија ќе ја има цврстата поддршка од Унгарија, како што ја има Русија. Односот меѓу Белград и ЕУ во Брисел треба да се гледа низ призмата на реалниот интерес на земјата да се усогласи со правилата на ЕУ, која е се поочигледно во опаѓање.