Студијата покренува загриженост за врската помеѓу компјутерската томографија и ракот

Во последните децении, технолошкиот развој во медицината го револуционизираше начинот на дијагностицирање на болестите. Меѓу овие алатки, компјутеризираната томографија (КТ) стана еден од најшироко користените инструменти за откривање на болести во нивните рани фази. Но, неодамнешна студија објавена во престижниот американски журнал JAMA Internal Medicine (Оригинална статија: health.com – „КТ скенирањата може да предизвикаат 5% од карциномите“) го вклучи алармот за помалку познатата страна на оваа корисна технологија: нејзината потенцијална поврзаност со развојот на ракот.

Според студијата, околу 5% од новите случаи на рак во САД, што во превод значи над 100.000 случаи годишно, се поврзани со зрачењето од компјутерската томографија. Откритието е направено преку анализа на податоци за јавното здравје и статистика за изложеност на медицинско зрачење.

КТ скенирањата, за разлика од ултразвукот или магнетната резонанца (МРИ), користат јонизирачко зрачење за да создадат детални слики од телото. Познато е дека овој вид зрачење влијае на структурата на ДНК, зголемувајќи го ризикот од клеточни мутации, а во некои случаи и развој на рак.

Употребата на компјутеризирана томографија (КТ) се зголеми за над 30% од 2007 година. Повеќето од овие прегледи се вршат од оправдани медицински причини, но експертите предупредуваат дека некои од нив може да се избегнат или да се заменат со побезбедни алтернативни методи.

Пациентите често не знаат дека секое КТ скенирање содржи значителна количина на зрачење, што е неколку десетици пати повеќе од обичниот рендген.

Децата се особено чувствителни на зрачење, бидејќи нивните тела сè уште се во развој и полесно се погодени од надворешни фактори. Исто така, жените во репродуктивна возраст и пациентите кои често се подложуваат на прегледи поради хронични заболувања претставуваат групи со поголем ризик.

Дали постојат побезбедни алтернативи? Да. Во многу случаи, магнетната резонанца (МРИ) и ултразвукот можат да обезбедат слични информации без употреба на зрачење. На пример, за дијагностицирање на болки во грбот, проблеми со стомакот или тумори на мозокот, МРИ е често претпочитаниот избор. За проверка на внатрешните органи како што се црниот дроб, бубрезите или јајниците, ултразвукот може да биде доволен избор.

Лекарите им советуваат на пациентите да не се двоумат да прашаат:

„Дали ова скенирање е навистина потребно?“
„Дали постои алтернатива без зрачење?“
„Колку пати сум направил компјутерска томографија претходно?“

Меѓународните радиолошки друштва развија протоколи за „ниски дози“ и ограничување на непотребното изложување. Сепак, во многу земји, вклучително и во Косово, овие упатства не се спроведуваат систематски. Затоа организациите за јавно здравје ја нагласуваат потребата од пошироки информации и континуирана едукација за пациентите и професионалците.

КТ скенирањето е скапоцен прозорец во човечкото тело, чудо на науката кое спасило животи и ја осветлило темнината на тешките дијагнози. Но, како и секоја моќна светлина, може да биде заслепувачка ако се користи без критериуми и протокол.

Најновата студија мирно нè потсетува дека дури и напредокот бара разумност. Бидејќи помеѓу технологијата и нашите тела мора да градиме не само мостови на знаење, туку и мостови на грижа. Здравјето не е само она што го откриваме во себе, туку и како одлучуваме да дејствуваме врз основа на она што го знаеме.

На крајот, едноставно прашање: „Дали е ова потребно?“ – може да биде најмоќниот чин на самоодбрана. И ова прашање заслужува да се поставува, секогаш. 

д-р Ylli H. Мехмети
Радиолог