Турската текстилна индустрија во голема криза: Десетици илјади отпуштања, компаниите се затвораат и се селат

Султанот Бајазит II бил свесен што прави кога, на крајот на 15 век, наредил изградба на голем каравансарај (одморалиште) за трговци со свила во Бурса, поранешната отоманска престолнина.

Отоманската Империја веќе била текстилна суперсила, а Бурса била клучна точка на Патот на свилата. Текстилното производство и трговија ја обликувале османлиската економија три века пред да започне Индустриската револуција. Гореспоменатиот караван-сарај, наречен Коза Хан по кожурецот од свилена буба, бил центар на таа економија.

Коза Хан сè уште постои, а посетителите јадат алва од гриз со сладолед во неговиот двор, додека свилени шалови се продаваат во продавниците на ханот.

Криза

Но, турската текстилна индустрија сега е во криза. Имено, Турција е сè уште еден од водечките светски производители на текстил, но нејзиниот удел на глобалниот пазар се намали под три проценти, што е нејзин најмал удел во повеќе од 30 години.

Од друга страна, извозот од Бангладеш и Виетнам, кои се меѓу најголемите конкуренти на Турција во текстилната индустрија, се зголеми за двоцифрена бројка во првата половина од оваа година, во споредба со истиот период минатата година. Турскиот извоз се намали за 6,9 проценти во споменатиот период.

Всушност, извозот на текстил од оваа земја се намалува веќе три години по ред. Во 2022 година, на својот врв, изнесуваше 22 милијарди долари, а проценката е дека ќе изнесува 17 милијарди долари оваа година, што е за 23 проценти помалку. Покрај тоа, се проценува дека 310.000 луѓе биле отпуштени, а 6.000 компании биле затворени. „Економист“ пишува дека стотици компании се преместени во Египет.

Причини

Причината за ова е целокупната економска состојба во земјата. Имено, високите каматни стапки и девизниот курс на домашната валута повисок од нејзината основна вредност ја намалија стапката на инфлација, која пред три години се приближуваше до трицифрена вредност. Сепак, стапката на инфлација е сè уште висока, на 33 проценти.

Зголемувањето на каматните стапки и споменатиот девизен курс ги зголемија трошоците за труд и производство, што ја намали конкурентноста на текстилната индустрија. Минималната плата во оваа земја се зголеми од 16 илјади лири (644 КМ) на 26 илјади лири (илјада КМ) од 2022 година до денес, што е зголемување од повеќе од 60 проценти. Извозниците порано уживаа во придобивките од ниските каматни стапки, но сега се под притисок.

Мустафа Ѓултепе, претседател на Собранието на турски извозници, истакна дека турската облека отсекогаш била поскапа, но со подобар квалитет од онаа од Кина или Индија. Сепак, малку повисоките цени со подобар квалитет веќе не се победничка формула.

„Европските клиенти секогаш нè избираа нас пред другите, кога бевме 15 или 20 проценти поскапи. Меѓутоа, сега сме 50 проценти поскапи“, истакна Гултепе.

Една од последиците од ова е што европските купувачи се свртеа кон Азија. Значи, Кина е веќе главен извозник на текстил во Европската Унија. Овој извоз се зголеми за 20 проценти во првата половина од оваа година, главно поради пренасочувањето на трговијата поради зголемувањето на американските царини.

Делови од турската текстилна индустрија почнаа да се потпираат на мигрантите и бегалците како работна сила во текот на изминатата деценија. Сепак, промени се случуваат и во овој аспект. Претпоставката е дека помеѓу 250.000 и 400.000 Сиријци работеле во турски работилници и фабрики, кои имале ниски плати. По завршувањето на граѓанската војна во Сирија, како што истакна претставникот на турските трговци на големо Музафер Џевизли, 20 проценти од сириските бегалци се вратиле во својата земја.

Турската работна сила не само што станува поскапа, туку е и дефицитарна. Според Џевизли, разбирливо е што младите луѓе претпочитаат канцелариски работи пред фабрички работи.

Повик за промена

Некои веруваат дека масовното производство на текстил во оваа земја можеби ќе мора да стане минато, т.е. фокус на брендирање, дизајн, брза испорака и нишни производи. Како што рече еден неименуван индустриски извор, Турција мора да престане да се обидува да стане „Кина на Европа“.

Едно од решенијата би можело да биде преместување на производството од Турција. Некои од водечките турски брендови, вклучувајќи ги „Ероглу“ и „ЛЦ Ваикики“, веќе преместија дел од своето производство во Египет. Можно е и други да го следат тој пример, пишува „Економист“.