ХАОС ВО АЛБАНИЈА – Балканскиот миленик на Западот е во ‘слободен пад’: “Неговите соработници се занимаваат со дрога, дилерите ги следат граѓаните…“

Премиерот на соседна Албанија, Еди Рама е еден од најпрозападните политичари на Балканот, поранешен кошаркар и уметник кој дојде на власт ветувајќи немилосрдно сузбивање на криминалните групи. Сепак, една деценија подоцна, напорите на Рама да го исполни тоа ветување се неубедливи, бидејќи некогаш свежото лице на Балканот е заплеткано во повеќе скандали кои го нарушија неговиот имиџ како дома така и во странство.

Рама беше избран да ги брани реформите, наводно дизајнирани да им користат на „перачите на пари“, да објасни како старите владини соработници биле вмешани во истрагите за трговија со дрога и неговата улога во падот на функционер на ФБИ. „Најголемата штета беше направена на меѓународниот углед на земјата. Премиерот некогаш беше ѕвезда на меѓународните медиуми“, вели Лутфи Дервиши, независен политички аналитичар и поранешен извршен директор на Transparency International во Албанија. Тој наведува, како што објави Financial Times (FT), дека Рама добро се справил со повеќе кризи, вклучително и пандемијата со вирусот Ковид-19, но сега, како бумеранг, тој одеднаш се врати во центарот на вниманието поради лошите вести.

Моќта на криминалните мрежи во Албанија на Рама беше спектакуларно откриена минатиот месец. Полицијата потоа отстрани стотици камери за надзор инсталирани од криминалци во она што беше масовна шпионска операција на подземјето за следење на полицијата и конкурентите. Откритијата создадоа непријатна ситуација за 58-годишниот Рама, кому Западот му се додворуваше како сроден дух во регионот познат по своите лојалности кон сојузот.

Потекнувајќи од семејство на уметници, Рама ја започна својата кариера како кошаркар, а потоа помина една деценија сликајќи во Париз, пред да се врати во Албанија и да влезе во политиката. Во неговиот кабинет се уште има кошаркарски награди и свои цртежи на ѕидовите. Како градоначалник на Тирана во раните 2000-ти години, тој помогна да се трансформира главниот град на земјата, претворајќи ги мрачните, сиви станбени блокови од времето на комунизмот во „фестивал на боите“ и графити.

Рама, исто така, ги бранеше своите напори за искоренување на бандите во главниот град. „Борбата со криминалот и трговијата со луѓе е приоритет за оваа влада“, изјави тој за Financial Times преку неговиот портпарол. Сепак, неговата влада предизвика контроверзии минатата година барајќи даночна амнестија за враќање на 2 милиони евра непријавена странска заработка, потег што критичарите велат дека им овозможува на високо платените криминалци да се извлечат поради него.

Законот сега чека одобрување од парламентот, иако претходните верзии на нацрт-законот беа критикувани од Европската унија, додека Албанија е кандидат за влез во европскиот блок. Владата на Рама вели дека законот ќе важи само за легалните приходи. Ова се случи по низа други скандали. Дервиши вели дека Индексот на перцепција на корупцијата на Transparency International за Албанија опаѓа од 2016 година. „Оваа година имаа големи скандали поврзани со корупција. Многу, повеќе од десет“, посочи тој.

Високи членови на претходните администрации на Рама, од друга страна, беа вмешани во случаи поврзани со дрога. Поранешниот министер за внатрешни работи Саимир Тахири, сепак, беше затворен поради злоупотреба на положбата поврзана со шверцерски синџири. Оние кои го бранат премиерот Рама велат дека претходните претседатели на влади никогаш не би дозволиле нивните функционери да бидат затворени. Но, скандалот со видео надзорот ги налути обичните граѓани, од кои многумина веруваат дека владата соработува со трговците со дрога.

Овие шверцери се повеќе и повеќе го прошируваат својот дофат. Албанските банди се проширија од нелегални плантажи со канабис во Албанија до шверц на кокаин и хероин директно од Латинска Америка и Азија. Милиони евра влегоа во Албанија и завршија во изградба на луксузни имоти долж брегот на Средоземното Море. „Светот на криминалот се зајакнува на ново ниво“, изјави поранешниот министер за правда Алдо Бумчи, член на опозициската партија во Албанија. Тој покажува со прст кон изградбите на брегот и светкавите станбени кули во Тирана како дестинација за нелегалните пари на шверцерите и вели: „Дистрибутивните мрежи се шират, како и перењето пари… Кој може да си ги дозволи овие станови ? Обичните Албанци не можат“.

Блескавиот начин на живот на гангстерите во една од најсиромашните земји во Европа е во остра контраст со проблемите на обичните Албанци, од кои многумина одлучија да емигрираат. Третина од граѓаните на земјата живеат во странство, емиграцијата во Велика Британија дури ги затегна односите со Лондон.

Угледот на Рама во странство, исто така, беше нарушен од неговите контакти со американски разузнавач обвинет дека му помагал на албанскиот премиер да ги прогонува политичките ривали. Имено, во јануари Министерството за правда на САД го обвини поранешниот прв човек на контраразузнавачката служба на ФБИ, Чарлс Мекгонигал, дека ги прекршил американските санкции и учествувал во перење пари работејќи за рускиот олигарх Олег Дерипаска. Посебно обвинение се фокусира на непријавените контакти на Мекгонигал со Рама и тврдењата дека тој вршел платени услуги за Албанците. Мекгонигал е обвинет дека зел најмалку 225.000 долари од албански разузнавач, а потоа им предал информации од канцеларијата на Рама на американските власти. Тие за возврат отворија истрага против лобист кој живее во САД и работи за албанската опозиција.

Опозицискиот лидер Сали Бериша, поранешен претседател и премиер, тврдеше дека тој е на црната листа на САД од 2021 година како резултат на наводните контакти на Рама со Мекгонигал. „Одлуката на САД, осум години по моето заминување од власт е целосно заснована на лобистичката моќ на Еди Рама“, изјави Бериша за FT. Рама негира дека ги користел контактите со Мекгонигал за такви цели. Тој посочи дека против него нема обвиненија во случајот Мекгонигал и вели дека – „многу поединци во Албанија, кои имаат свои постојани проблеми со правосудниот систем, го користеле како жртвено јагне“.

Главниот регионален пратеник на американската влада, Габриел Ескобар, кажа дека Албанија останува „солиден сојузник на НАТО – добар билатерален партнер“. Пријатната личност на Рама му донесе добри врски со многу жени политичарки, вклучително и либерали и конзервативци од Истокот и Западот. Тој присуствуваше на третата венчавка на Џорџ Сорос, како и на венчавката на ќерката на турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган.

Но, локалните избори во мај ќе се тестира неговата доминација над албанската политика. Независниот аналитичар Едвал Зото вели дека Рама трпи „последици во однос на јавната поддршка и јавното мислење“. Тој додава и дека – „во моментов нема друга политичка понуда во Албанија“, со оглед на тоа што опозицискиот прв човек Бериша е санкциониран од важните сојузници на САД и Велика Британија.

Социјалистичката партија на Рама ги контролира сите локални власти, освен северниот град и провинцијата Скадар, во близина на Црна Гора. А токму од тој град почна скандалот со видео надзорот на јавните површини. Во јануари, полицијата побара снимка од тамошните камери по експлозијата пред домот на полициски командант кој водел операција против одгледувачите на канабис и синџирите за шверц на дрога. Кога локалните гангстери одбиле да соработуваат, полицијата почнала да ги апси. Повеќе од 500 уреди беа отстранети низ целата земја.

Рама тогаш порача дека полициската операција е „малку како Catch-22 затоа што не обвинуваат дека не сме направиле ништо, а потоа не обвинуваат кога правиме нешто“. Артан Хоџа, албански истражувачки новинар, кажа дека видел „огромни контролни простории со многу екрани, каде што постојано гледаат големи криминални групи и со најсовремени технолошки ресурси“ и додаде: „Имаа ноќно гледање, способност да препознаваат лица и регистарски таблички. Само полицијата треба да има такви камери. Имаше дури и камери во шумата за следење на плантажите со трева-марихуана“.