ЏО БАЈДЕН МОЖЕ ДА ЖИВЕЕ ПОДОЛГО ОД ДОНАЛД ТРАМП !? Експертите анализираа се, ова се причините кои изненадија многумина ширум светот
Никогаш нема да бидам стар. За мене, возраста е секогаш петнаесет години постара од мене, наводно рекол Бернард Барух (1870-1965), американски финансиер и економски советник на американските претседатели Вудро Вилсон и Френклин Д. Рузвелт, на прославата на неговиот 86. роденден. Не знаеме дали Бернард Барух е заедничкиот идол на претседателот на САД, Џо Бајден и неговиот лут противник, Доналд Трамп, но и двајцата се однесуваат во согласност со таа изрека.
Иако имаат акумулирано доста години, Џо Бајден има 81, а Доналд Трамп 77, тие мислат дека се доволно млади за да бидат на чело на САД. Сепак, без разлика кој од нив избирачите ќе го изберат во ноември годинава, тој ќе стане најстариот претседател на Соединетите Американски Држави, титула која и двајцата веќе ја имаат освоено. Кога победи на изборите во 2016 година, Доналд Трамп имаше 70 години, што го прави најстариот претседател на САД. Потоа, четири години подоцна, тој рекорд го собори Џо Бајден, кој во моментот на победата имаше 76 години.
И не само тоа. Џо Бајден е еден од најстарите лидери во светот. Од 187 земји за кои се достапни податоци, само осум имаат лидери постари од Џо Бајден, според анализата спроведена од Истражувачкиот центар „Пју“ во Вашингтон на почетокот на 2023 година. Најстариот претседател е Пол Бија од Камерун кој има 90 години и е на власт 40 години.
Претседателот на Либан, Мишел Аун (89 г.), кралот на Норвешка, Харалд V (86 г.), кралот на Саудиска Арабија, Салман бин Абдулазиз Ал Сауд (88 г.), претседателот на палестинската управа Махмуд Абас (88 г.) и претседателот на Италија, Серџо Матарела (82 г.) се постари од Џо Бајден. Иако во 20 век имаше лидери на возраст над 80 години (пр. претседателот на Југославија – Јосип Броз Тито почина на 88-годишна возраст), од 1950 година кај развиените демократии постои тренд дека државните лидери стануваат сè помлади и помлади. Така, просечната возраст на премиерите и претседателите се намали од 60,2 на 55,5 години во изминатиот половина век.
Прашањето за возраста на претседателот во САД е предмет на дебата од моментот кога Џо Бајден влезе во Овалната соба. „Заспаниот“ Џо Бајден е една од придавките кои го придружуваат актуелниот претседател на САД, кој, за волја на вистината, со своите гафови дава доволно материјал за вакви описи. На пример, во септември 2022 година, за време на настан во Белата куќа, тој и се обрати на републиканската конгресменка, Џеки Валорски, заборавајќи дека таа починала претходната година во сообраќајна несреќа за која нашироко се пишуваше и зборуваше, па дури и знамињата на Белата куќа беа спуштени на половина копје. Понатаму, за време на церемонијата тој ја нарече својата заменик-претседател, Камала Харис, негова сопруга и неговата сопруга Џил Бајден негов потпретседател.
Но, Доналд Трамп, кој е четири години помлад, не е многу подобар од Џо Бајден. Така тој кажа дека Ким Џонг Ун води нација од 1,4 милијарди луѓе, очигледно заменувајќи го лидерот на Северна Кореја со претседателот на Кина, Си Џинпинг. Во многу ситуации, тој го замени поранешниот претседател на САД, Барак Обама со Хилари Клинтон и Џо Бајден, како и Џорџ Буш. Треба да се потсети и дека во 2017 година, кога Доналд Трамп беше претседател на САД, 27 истакнати американски психијатри и експерти за ментално здравје, врз основа на анализа на неговото однесување и говор, ги претставија своите размислувања за неговото ментално здравје во книгата – „Опасниот случај на Доналд Трамп“.
Еден од заклучоците на книгата беше дека Доналд Трамп е опасно ментално болен и темпераментно неподобен да биде претседател на држава, а објавувањето на дијагнозите на тогашниот претседател на САД го нарушува т.н. правило „Голдвотер“, според кое психијатрите не смеат да поставуваат дијагноза на јавна личност без нивна согласност и без лично да ја прегледаат.
Меѓутоа, во анкетите на јавното мислење, Џо Бајден почесто се доживува како многу постар отколку Доналд Трамп. Истражувањето на медиумската агенција AP и Центарот за истражување на јавното мислење NORK во август минатата година покажа дека дури 77 отсто од Американците веруваат дека Џо Бајден е премногу стар за да биде претседател уште четири години. Околу 41 отсто од испитаниците го нарекле Џо Бајден – „стар“, „бавен“ или „збунет“, додека само четири отсто го опишале Доналд Трамп на тој начин. Од друга страна, главните асоцијации со Доналд Трамп биле – „корумпиран“, „лажго“ и „измамник“.
Стареењето е еден од најсложените биолошки процеси: се раѓаме, живееме, се размножуваме и, кога старееме, умираме затоа што природата нема мотив да не направи бесмртни. Имено, во природата единствено важно е да ги пренесеме нашите гени, односно да го продолжиме видот, што и Џо Бајден и Доналд Трамп веќе го направија тоа и тоа многу успешно. Џо Бајден е татко на четири деца и има седум внуци, додека Доналд Трамп има пет деца и 10 внуци. Од друга страна, исто така е непобитно дека човечкиот животен век драстично се зголеми и дека стареењето не се гледа како пред 50 или 100 години. Очекуваниот животен век на мажите во САД минатата година беше 73,2 години, што и Џо Бајден и Доналд Трамп веќе го надминаа. Затоа, сосема е разумно да се постави прашањето колку е веројатно тие да издржат уште четири години во Белата куќа, на што се осврна и угледниот неделник The Economist.
Некои студии покажуваат дека управувањето со земја може да го скрати животниот век. Така, научниците од Универзитетот Харвард, Кејс Вестерн Резерв, кои ги анализираа изборите за претседатели на држави во 17 богати земји во 2015 година, заклучија дека победниците на изборите живееле 4,4 години помалку од нивните противници кои никогаш не ја освоиле власта. Понатаму, ризикот од мозочен или срцев удар се удвојува секоја деценија. Масивен срцев удар или мозочен удар може да принуди оставка или да бара повикување на 25-тиот амандман на Уставот на САД, кој се занимава со неспособноста на претседателот. Покрај сомнежите за физичкото здравје на кандидатите, има и прашања за нивната психичка состојба. Возраста носи специфични деменција како што е Алцхајмерова болест и општо забавување на когнитивните способности.
Но, еден од водечките американски геронтолози, д-р. Џеј Олшански од Универзитетот во Илиноис во Чикаго, верува дека револуцијата на долговечноста, која започна во 20 век, веќе го промени она што значи стареење за генерацијата на Џо Бајден и за сите идни генерации.
„Стереотипните слики за постарите луѓе како ‘алчни изроди’, исклучени од животот, товар за пријателите и семејството и висока цена за општеството, се лажни приказни. Овие несреќни сценарија навистина се случуваат, но луѓето на возраст од 65 години и повеќе денес можат исто така да раскажува приказни за неговите рутини за вежбање, планинарење и маратони. Водат компании, се натпреваруваат во спортски настани, волонтираат, патуваат низ светот, се грижат за внуците и често се икони на општеството. Тие се иноватори толку често барани поради нивната мудрост како докторите, адвокатите и другите професионалци поради нивната остроумност и искуство. Тие служат во Конгресот, Армијата, се претседатели и водат комисии ширум светот. Тие често се посреќни од луѓето на половина нивна возраст: со многу исти желби и цели“, вели д-р. Џеј Олшански во написот објавен минатата недела во дневниот весник Washington Hill.
д-р. Џеј Олшански и неговите колеги ги анализираа релевантните здравствени податоци на двајцата политичари пред четири години, за време на претходната кампања Бајден-Трамп. Така и двајцата потекнуваат од семејства со долговечни членови: секој од нив има по еден родител кој живеел до осумдесеттите години и еден кој влегол во деведесеттите.
Според научниците, ова е добар показател за долговечноста. Но, браќата на Доналд Трамп починале на 42 и 71 година, а неговиот татко боледувал од Алцхајмер. На тоа треба да се додаде и дополнителната тежина на Доналд Трамп и дека, за разлика од Џо Бајден, тој избегнува вежбање. Во 2020 година, д-р. Џеј Олшански заклучи дека и двајцата кандидати имаат големи шанси да преживеат во следните четири години: за Џо Бајден проценката беше 95 проценти, а за Доналд Трамп 90 проценти.
„Додека официјалната здравствена состојба на Џо Бајден ќе биде повторно проценета поблиску до претстојните избори, неговите здравствени досиеја објавени во годините откако ја презеде функцијата покажуваат дека нема значителна промена во неговата физичка или ментална здравствена состојба… Денес, неговите шанси да преживее втор мандат близу 75 проценти (околу 10 проценти подобро преживување од просечниот маж на негова возраст). Слични, ако малку понеповолни, шансите за преживување постојат и за Доналд Трамп“, заклучи Џеј Олшански.
